Dogodilo se na današnji dan

 

Danas je petak, 22. avgust, 2025.

1485 - Engleski kralj Ričard III poginuo je u bici kod Bosvorta u borbi protiv jedinica Henrija VII, osnivača dinastije Tjudor. Time je okončan "Rat dveju ruža" nazvan tako, jer je dinastija Lankaster s kojom je Henri VII bio u srodstvu, imala u grbu crvenu, a dinastija Jork belu ružu.

        1567 - Španski vojvoda od Albe Fernando Alvares de Toledo

započeo je kao vojni namesnik Holandije vladavinu koja je ušla u

istoriju kao "Albin teror". Ovo je za posledicu imalo da je

rasplamsan oslobodilački rat, završen oslobađanjem od Španije

i potom osnivanjem Holandije.

        1642 - U Engleskoj je počeo građanski rat između

pristalica krune i Parlamenta, posle izjave kralja Čarlsa I

Stjuarta da su članovi Parlamenta izdajnici. Rat je okončan

1645. porazom kralja, koji je na osnovu presude revolucionarnog

suda pogubljen 1649.

        1848 - Rođen je srpski general pruskog i lužičkosrpskog porekla Pavle Jurišić Šturm, jedan od najistaknutijih srpskih oficira u balkanskim ratovima i u Prvom svetskom ratu, zaslužan za blistave pobede srpske vojske nad austrougarskom armijom u 

Cerskoj i Kolubarskoj bici. U srpsku vojsku primljen je 1876. kao dobrovoljac u činu poručnika i već u Srpsko-turskom ratu 1876-1877. istakao se kao komandant Šabačkog i Posavsko-tamnavskog bataljona. U Srpsko-turskom ratu 1877-1878. uspešno je komandovao Prvim dobrovoljačkim pukom, potom Krajinskim kombinovanim pukom u borbama kod Bele Palanke i Pirota.  U Srpsko-bugarskom ratu 1885. komandovao je Šestim pukom Drinske divizije, u Prvom balkanskom ratu 1912-1913. Drinskom, a u Drugom balkanskom ratu 1913. Dunavskom divizijom. U Prvom svetskom ratu

1914. kao komandant Treće armije primio je prvi udar znatno nadmoćnije austrougarske Pete armije i usporio njeno napredovanje, što je omogućilo srpskim snagama da se pregrupišu za Cersku bitku. Trećom armijom je komandovao i u Kolubarskoj bici i na

Solunskom frontu do avgusta 1916. godine.

        1854 - Rođen je srpski kralj Milan Obrenović. Tokom

njegove vladavine Srbija je stekla međunarodno priznanje kao

nezavisna država i ponovo je postala kraljevstvo. Postao je

knez 1868. posle ubistva kneza Mihaila Obrenovića. Pod pritiskom

javnog mnjenja objavio je 1876. rat Turskoj, koji je 1877.

neuspešno okončan. Iste godine je pod uticajem Rusije ponovo

zaratio s Turskom, ovog puta uspešno, pa je Srbiji 1878. na

Berlinskom kongresu priznata puna suverenost, kao i oslobođenje

Vranjskog, Niškog, Pirotskog i Topličkog okruga. Zbog ruske

podrške Bugarskoj i Sanstefanskog ugovora na štetu Srbije,

što je poništeno Berlinskim kongresom, oslonio se na

Austro-Ugarsku, s kojom je 1881. zaključio "Tajnu konvenciju".

Beč je zauzvrat garantovao pomoć za širenje Srbije ka jugu.

Ispostavilo se da je sporazum sa Austrijom, iako veoma nepopularan,

omogućio Srbiji više decenija sveukupnog napretka i stabilnosti.

Uzdigao je 1882. Srbiju na rang kraljevstva. Ugušio je 1883.

Timočku bunu koju su podigli neodgovorni elementi, protiveći se 

reformi Vojske. Upravo vojno ustrojstvo koje je uspostavio kralj 

Milan dalo je sjajne rezultate tokom ratova, 1912-18.po mišljenju 

Slobodana Jovanovića. Neuspešno je ratovao protiv Bugarske 1885. 

pošto je Bugarska pripajanjem Istočne Rumelije narušila 

Berlinski ugovor. Godine 1889. abdicirao je u korist maloletnog 

sina Aleksandra. U periodu njegove vladavine uspostavljene su 

institucije ogromnog značaja za srpsku kulturu, poput Srpske 

kraljevske akademije. Umro je u Beču 1901. i sahranjen je u 

manastiru Krušedol.

        1859 - Zbog ratnih neuspeha, finansijskog sloma države i

otpora policijskom reperesivnom poretku Habzburške monarhije, car

Franc Jozef I smenio je do tada svemoćnog ministra unutrašnjih

poslova Aleksandra Baha, čime je okončana epoha poznata u 

istoriografiji kao "Bahov apsolutizam".

        1862 - Rođen je francuski kompozitor Klod Debisi, tvorac

muzičkog impresionizma i utemeljitelj novih modernih tendencija.

Inspirisan simbolizmom u poeziji i impresionizmom u slikarstvu,

stvorio je vlastiti muzički jezik i stil. Dela: klavirska "Arabeske", "Bergamska svita", "Dečji kutak", "Estampe", "Slike", "Prelidi", orkestarska "Popodne jednog fauna", "Nokturno", "More", vokalna "Pet Bodlerovih pesama", "Zaboravljene arijete", "Galantne

svečanosti", opera "Peleas i Melisanda", kamerna muzika.

        1864 - Potpisana je Ženevska konvencija o zaštiti

ranjenika u ratu, što je prethodilo osnivanju Crvenog krsta.

        1878 - Kralj Srbije (tada knez) Milan Obrenović izdao je

Ukaz o ustrojstvu Vojnog muzeja, na predlog ministra vojnog

pukovnika Save Grujića, s ciljem prikupljanja i čuvanja trofeja

iz ratova odnosno prošlosti vojske. Zdanje u kom se nalazi današnji

Vojni muzej podignuto je 1924. na platou Gornjeg grada beogradske

tvrđave na Kalemegdanu, za namene Vojnogeografskog instituta

tadašnje Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, a 1956. ustupljeno je

Vojnom muzeju. Muzej je i ranije bio smešten unutar beogradske

tvrđave na Kalemegdanu u skromnoj zgradi podignutoj za turskog

vremena, odmah do Rimskog bunara. Prilikom osnivanja štampa je

pisala da je Vojni muzej "ponos Beograda, da su njegove istorijske

zbirke pobudile veliko interesovanje u narodu i da je tako uređen

da može poslužiti kao primer". Godine 1878. njegovo osnivanje 

dozivljeno kao jedna od manifestacija sticanja suverenosti Srbije.

        1891 - Umro je češki pisac Jan Neruda, koji je odigrao

važnu ulogu u formiranju češkog realizma i borbi protiv

malodušnosti sunarodnika podleglih nemačkom kulturnom uticaju.

Dela: zbirke pripovedaka "Malostranske pripovetke", "Arabeska",

"Železnički radnici", zbirke pesama "Prosti motivi", "Kosmičke

pesme", "Balade i romanse", "Pesme na veliki petak", eseji "Češko

društvo", "Literatura, pozorište, likovna umetnost i muzika",

"Štetni pravci", "Moderni čovek i umetnost".

        1904 - Rođen je kineski državnik Deng Sisijan, poznat

kao Deng Sjaoping, glavni arhitekta privrednih reformi i silovitog

ekonomskog uspona Kine krajem 20. veka. Najmnogoljudnijom zemljom

sveta vladao je od 1978, a sa poslednje funkcije povukao se 1990, 

ali je njegov presudan uticaj ostao nesporan do smrti januara 1997.

        1910 - Japan je proglasio aneksiju Koreje. U Japansko-kineskom 

ratu krajem 19. veka Tokio je preuzeo od Pekinga politički i ekonomski 

uticaj u Koreji. Sve do kraja Drugog svetskog rata Koreja je bila 

japanska kolonija.

  1936 - Rođen je Dobrica Erić, srpski pesnik, prozni 

i dramski pisac. Rođen u selu Donja Crnuća u Gornjoj Gruži, 

kod Gornjeg Milanovca, Erić je bio bio poeta rodne Šumadije, 

karakterističnog toplog izraza, slikar prirode, sela, detinjstva, 

ljubavi. Završio je četiri razreda osnovne skole u Vraćevšnici 

i oprobao sreću, kako je sam govorio, u mnogim zanatima. Prvu zbirku 

poezije objavio je 1959. godine, da bi tokom života obelodanio 

više od stotinu knjiga poezije, proze, antologija, slikovnica. 

Brojne njegove pesme uključene su u čitanke, antologije, 

školske lektire.

        1941 - Trupe nacističke Nemačke doprle su u Drugom

svetskom ratu nadomak Lenjingrada (danas Sankt-Peterburg) čime je

počela bitka za taj grad, završena u januaru 1944. pobedom sovjetske

armije. Tokom opsade, koja je započela 8. septembra, i herojskog 

otpora život je, većinom od gladi, izgubilo oko 620.000 stanovnika 

grada, ali se Lenjingrad nije predao.

        1941 - Iz zatvora u Sremskoj Mitrovici u Drugom svetskom

ratu pobegla su 32 zatvorenika, većinom komunisti. Prilikom bekstva 

pomogao im je učenik srednje tehničke skole u Novom Sadu partizan 

s Fruške Gore Boško Palkovljević-Pinki, kasnije proglašen za 

narodnog heroja, koji ih je odveo u partizanski odred.

  1958 - Umro je francuski pisac Rože Marten di Gar,

dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1937. Verno je naslikao

francusko građansko društvo na početku 20. veka. Dela: romani

"Žan Boroa", "Porodica Tibo", komedija "Testament čiča-Lelea",

crtice iz seljačkog života "Stara Francuska".

        1971 - Predsednika Bolivije generala Huana Hosea Toresa

Gonsalesa vojnim udarom oborio je pukovnik Ugo Banser Suares.

        1978 - Umro je Džomo Kenijata, predsednik Kenije, 

jedan od simbola dekolonizacije Afrike. Bio je lider kenijskog 

oslobodilačkog pokreta poznatog kao "Mau mau", predsednik Kenijskog 

afričkog saveza koji je 1963. uspeo da izbori nezavisnost zemlje 

od Britanije, zatim predsednik vlade, a od 1964. šef države. 

Dela: "Prema planini Keniji", "Kenija, zemlja sukoba", "Moj narod 

Kikuju", "Harambi", "Džomo Kenijata, patnja bez gorčine".

        1985 - Na aerodromu u Mančesteru poginulo je 55 osoba u

britanskom putničkom avionu tipa "Boing 737" koji se zapalio.

2004 - U oružanom prepadu na muzej slikara Edvarda Munka

u Oslu, pred mnoštvom posetilaca, ukradeno je njegovo najpoznatije

platno "Krik".

        2005 - Evakuacijom jevrejskih naseljenika iz Necarima,

poslednjeg jevrejskog naselja u pojasu Gaze, okončana je četiri

decenije duga izraelska uprava na toj teritoriji, započeta 

nakon šestodnevnog rata 1967. Od 1948. do 1967. pojas Gaze je 

bio pod upravom Egipta.

        2006 - Poginulo je 160 putnika i 10 članova posade

prilikom pada ruskog putničkog aviona tipa "Tupoljev-154", 45

kilometara severno od Donjecka u Ukrajini. Avion je leteo na

liniji od Anape na Crnom moru do Sankt Peterburga kada se srušio

i zapalio.

        2009 - Pentagon je zvanično saopštio da je od marta 2003. u Iraku poginulo 4.337 

američkih vojnika, a više od 31.000 je ranjeno. Objavljeno je i da je najmanje 716 vojnika poginulo, a 3.500 ranjeno u sklopu operacije u Avganistanu, počev od 2001. Još 69 vojnika SAD izgubilo život u drugim zemljama tokom proteklih osam godina u, kako je navedeno, antiterorističkim operacijama.

2015 - Poslednji kralj Jugoslavije Petar II Karadorđević 

pravosnažno je rehabilitovan pošto je Viši sud u Beogradu potvrdio 

da je bio žrtva progona i nasilja iz političkih i ideoloških 

razloga. Republika je u Jugoslaviji formalno proglašena 29. novembra 

1945. a Ukazom iz 1947. godine kralj Petar II Karađorđević lišen 

je državljanstva Jugoslavije odnosno prava glasa, kao i prava na 

imovinu. 

2016 - U Beogradu je započeo s radom 23. Međunarodni kongres 

vizantijskih studija, nazvan: "Vizantija, svet promena". Sedmodnevni 

najveći naučni skup vizantologa sveta okupio je oko 1400 učesnika 

iz 49 zemalja.