ГЛАС РАЗУМА

 Danas je nedelja, 3. novembar,  2024.  1493 - Španski moreplovac Kristifor Kolumbo otkrio je ostrvo Dominika u Malim Antilima.         1500 - Rođen je italijanski vajar, zlatar i pisac Benvenuto Čelini. Njegova autobiografija "Život Benvenuta Čelinija pisan vlastitom rukom", na srpski prevedena pod naslovom "Moj život", značajan je dokument kulturne istorije renesanse. Autor je i dela "Traktat o zlatarstvu" i "Traktat o vajarstvu". Živeo je nestalno, radio je u Firenci i Rimu, a u Parizu je boravio kao dvorski zlatar francuskog kralja Fransoa I. Napravio je mnoštvo minuciozno urađenih likova i sitnih zlatarskih predmeta, ali i skulpture i reljefe velikog formata, poput "Perseja sa glavom meduze", "Kozima Medičija", "Nimfe iz Fontenbloa".         1534 - Engleski parlament priznao je crkvenu vlast kralju Henriju VIII, koji je posle raskida s rimokatoličkom crkvom postao poglavar novoustanovljene anglikanske crkve. Pog

Danas je četvrtak, 31. oktobar, 2024.    1517 - Nemački monah, teolog, crkveni reformator Martin Luter istakao je na vratima katedrale u Vitenbergu 95 teza - kritičkih zapažanja na temu stanja unutar rimokatoličke crkve. Tim događajem započela je u nemačkim zemljama protestanska verska reformacija.         1517 - Umro je italijanski slikar Fra Bartolomeo, jedan od poslednjih firentinskih renesansnih majstora, preteča baroka. Bio je spretan eklektik i najviše je slikao religiozne teme, pri čemu su ga posebno zanimali problemi kompozicije. Privremeno je napustio slikarstvo, otišavši 1500. u dominikanski manastir, ali ga je četiri godine kasnije Rafael ubedio da nastavi da slika.         1632 - Rođen je holandski slikar Jan Vermer. Njegove  kompozicije odlikuju harmoničnost, preciznost, blistav kolorit i  svetlost. Autor je svega četrdesetak slika. Dela: "Žena s pismom",  "Devojka s đerdanom", "U ateljeu", "Mlekarka", "Čas muzike",  "

  Danas je subota, 26. oktobar,  2024.      1685 - Rođen je italijanski kompozitor Đuzepe Domeniko Skarlati, virtuoz na čembalu. Komponovao je više od 550 kompozicija za čembalo, čuvenih sonata u jednom stavu, takozvanog Skarlatijevog sonatnog oblika, upotrebljavajući novu tehniku s briljantnim rezultatima. Razvio je bogatu čembalističku tehniku  i uticao na klavirske kompozitore, posebno u Španiji i Engleskoj.         1759 - Rođen je francuski revolucionar Žorž Žak Danton, vođa radikalne grupe montanjara u Francuskoj revoluciji, koji je 14. jula 1789. predvodio pobunjenike u napadu na parisku tamnicu Bastilju. Kao sve vođe revolucije bio je principijelan protivnik monarhije, ali se protivio revolucionarnom teroru, zbog čega se sukobio s vođom jakobinaca Maksimilijanom Robespjerom. Zalagao se za sporazum s krupnom buržoazijom i za mir sa Engleskom. Bio je ministar pravde i organizator otpora protiv strane intervencije,  a u kritičnim situcijama je lično predvodio borbu zbog čega  je bi

  Danas je sreda, 2. oktobar, 2024.  1187 - Arapski vojskovođa i egipatski sultan, kurdskog porekla,  Saladin, preoteo je Jerusalim od hrišćana, što je 1189. izazvalo Treći krstaški rat.         1452 - Rođen je engleski kralj Ričard III, koji je vladao od 1483. do 1485, kad je poginuo u bici kod Bosvorta u borbi s trupama Henrija VII, osnivača dinastije Tjudor. Ričardovom pogibijom okončan je "Rat dveju ruža" - nazvan tako jer je dinastija Lankaster, s kojom je Henri VII bio u srodstvu, imala u grbu crvenu, a dinastija Jork belu ružu.         1608 - Holandski optičar Hans Liperšej prikazao je u Hagu prvi upotrebljiv teleskop.         1810 - Oko 30.000 Turaka krenulo je u Prvom srpskom ustanku iz Bosne da uguši ustanak, koristeći proređenost srpske vojske na Drini, čija se glavnina borila na drugom kraju Srbije kod Varvarina, Deligrada i Sokobanje. Turci su 12 dana topovima tukli Loznicu, ali je nisu osvojili. Nakon što je s dodatnim snagama stigao vođa ustanka Karađorđe, Turc

  Danas je subota, 14. septembar, 2024.   1262 - Snage kastiljanskog kralja Alfonsa X Učenog zauzele su luku Kadis na obali Atlantskog okeana, okončavši petovekovnu mavarsku okupaciju grada.         1321 - Umro je italijanski pisac i mislilac Dante Aligijeri (pravo ime Aligijeri Durante) najveći italijanski pesnik. Izučavao je jezike, pravo i filozofiju, a bavio se i politikom, zbog čega  je 1302. doživotno proteran iz rodne Firence. Odbio je da se vrati  u Firencu i kada je 1316. pomilovan, pa je i umro u izgnanstvu, u Raveni. U delu "Božanstvena komedija" pominje i srpskog (raškog)  kralja Milutina. Ostala dela: "Novi život" (sa autobiografskim  crtama), "O pisanju na vulgarnom jeziku", "Rime", filozofski spis  "Gozba", "O monarhiji", "Ekloge", "Poslanice".         1523 - Umro je papa Adrijan VI, jedini Holanđanin poglavar rimokatoličke crkve u njenoj istoriji. Papa je postao u januaru 1522. i njegov pont

  Danas je utorak, 10. septembar, 2024.     1526 - Turska vojska pod sultanom Sulejmanom I zauzela je posle pobede nad Mađarima u Mohačkoj bici, Budim koji je postao središte Budimskog pašaluka, turske provincije tokom narednih  150 godina, sve do pobeda Eugena Savojskog nad Turcima, krajem  17. veka.         1721 - Švedska i Rusija su mirom u Ništadu u Finskoj okončale Veliki severni rat, započet 1700, u kojem je ruski car Petar Veliki potukao Šveđane i dobio izlaz na Baltičko more. Mirom je Rusiji pripala prostrana teritorija od Finskog do Riškog zaliva i gradovi Riga, Revel i Narva.         1839 - Rođen je američki filozof i logičar Čarls Sanders Pirs, osnivač pragmatizma, filozofskog pravca koji je kasnije razvio Vilijam Džejms. Verovao je da ideje najbolje mogu biti ispitane istraživanjem posledica koje izazivaju. Nije imao univerzitetsku karijeru, uglavnom je radio u vladinim službama,  a njegovi uticajni "Sabrani spisi" objavljeni su posthumno.         1855 - Rođen je

  Danas je subota, 13. januar, 2024.    1806 - Rođen je srpski pisac Jovan Sterija Popović. Najpoznatiji je kao komediograf, ali bio je i pravni stručnjak, pedagog, muzeolog, čak lingvista - jedna od najumnijih glava srpske kulture uopšte. Njegove komedije ismevaju mane tadašnjeg visokog društva, naročito pomodarstvo i nadriučenost. Posle završenih studija prava u Kežmarku (danas Slovačka) radio je kao advokat u rodnom Vršcu, potom je prešao u tadašnju Kneževinu Srbiju i postao je profesor prava na Liceju, prvo u Kragujevcu pa u Beogradu. Kao načelnik ministarstva prosvete Srbije obavio je pionirski rad u organizovanju školstva, pokrenuo inicijativu za osnivanje Akademije nauka, Narodne biblioteke i Narodnog muzeja. Učestvovao je u organizovanju prvog beogradskog teatra koji je otvoren izvođenjem njegove tragedije "Smrt Stefana Dečanskog". U početku je pisao pod uticajem Lukijana Mušickog i Milovana Vidakovića, ali je "Romanom bez romana" napustio romantičarsku i av

  Danas je sreda, 15. novembar, 2023.   1492 - Španski moreplovac Kristifor Kolumbo napravio je zabelešku o upotrebi duvana među američkim Indijancima, što je prvi pisani dokument o toj biljci koja je ubrzo osvojila svet.         1577 - Engleski gusar, admiral Frensis Drejk započeo je putovanje tokom kojeg će oploviti svet, postavši nakon trogodišnje  plovidbe prvi Englez kojem je to uspelo. Tokom putovanja obišao  je obale Afrike i Amerike, izvodeći usput povremene pljačkaške  napade na španske brodove.         1630 - Umro je nemački astronom, matematičar i fizičar Johan Kepler, koji je s tri zakona o kretanju planeta konačno utvrdio valjanost heliocentričnog sistema i udario temelje nove astronomije. Izračunao je i površinu i zapreminu geometrijskih tela koja do tada nisu proučavana.         1708 - Rođen je engleski državnik Vilijam Pit Stariji, vođa vigovaca, britanski premijer od 1756. do 1761. i od 1766. do 1768. čija je agresivna spoljna politika preobrazila Veliku Britaniju u na