Dogodilo se na današnji dan

 

 Danas je četvrtak, 21. avgust, 2025. 

  1165 - Rođen je francuski kralj Filip II Avgust. Vladao je

od 1179. do 1223. Uspešno je ratovao protiv Engleza, otevši im

posede u zapadnom delu Francuske. Sa engleskim kraljem Ričardom

Lavljeg Srca i nemačkim carem Fridrihom I Barbarosom predvodio je

krstaše u Trećem krstaškom ratu, osnovao je 1208. univerzitet u

Parizu i podigao veliki deo pariske Bogorodičine crkve (katedrala

Notr-Dam).

        1541 - Osmanski sultan Sulejman I osvojio je Budim i pripojio

Mađarsku, odnosno veći deo istorijske Ugarske. Obrazovan je Budimski 

pašaluk koji će ostati pod vlašću osmanske Turske do 1686. Formalno, 

Turska je priznala gubitak Ugarske Karlovačkim mirom 1699. Turska je 

držala centralne i južne delove Ugarske dok su severni i zapadni deo 

zauvek ostali van turske zone ušavši u sklop Habzburških zemalja.

        1690 - Austrijski car Leopold I dao je Srbima Ukazom,

poznatim kao "Privilegija", povlastice na teritoriji Habzburških 

zemalja. "Privilegija" je uvažila zahteve srpskog sveštenstva 

i naroda i garantovala slobodu vere, upotrebu tradicionalnog 

kalendara i pravo izbora arhiepiskopa i drugih arhijereja. 

        1765 - Rođen je britanski kralj Vilijam IV, na prestolu od

1830. do smrti 1837. Podanici su mu prikačili nadimak "Šašavi

Bili", a zvali su ga i "kralj mornar" zbog toga što je od 1778. do

1790. služio u mornarici. Imao je desetoro vanbračne dece sa

irskom glumicom Dorotejom Džordan pre nego što se 1818. oženio

jednom nemačkom princezom.

        1780 - Rođen je slovenački slavista Jernej Kopitar,

cenzor austrijske vlade za slovenske i grčke knjige, za srpsku

kulturu značajan kao pomagač i zaštitnik Vuka Karadžića.

Zalagao se za narodni jezik u književnosti, mada nije bio dosledan

- pisao je na nemačkom, najviše zbog beznačajnog broja čitalaca

na slovenačkom jeziku. Podstakao je Karadžića da sakuplja narodne

umotvorine i uputio ga da napiše srpsku gramatiku i rečnik.

Postavio je tzv. panonsku teoriju o poreklu staroslovenskog jezika.

        1798 - Rođen je francuski istoričar i pisac Žil Mišle,

izuzetan stilista, autor niza istorijskih, filozofskih i literarnih

spisa. Bio je protivnik monarhije i crkve. Dela: "Istorija

Francuske", "Istorija Francuske revolucije", "Istorija XIX veka",

"Planina", "Ptica".

        1866 - Na Kritu je izbila pobuna protiv Turaka i

proglašeno je prisajedinjenje tog grčkog sredozemnog ostrva zemlji

matici. Krit je konačno prisajedinjen Grčkoj tek 1913. posle

Balkanskih ratova. Od 1898. ostrvo je imalo značajnu autonomiju pod

suverenitetom sultana.

        1904 - Rođen je američki džez muzičar afroameričkog

porekla Vilijam "Kaunt" Bejzi, kompozitor i vođa orkestra. Osnovao

je 1937. orkestar s vrhunskim muzičarima, uključujući pevačicu

Bili Holidej i trubača Baka Klejtona, koji je ubrzo stekao slavu

najboljeg sving-orkestra u svetu.

        1911 - Sliku "Mona Liza" italijanskog slikara Leonarda da

Vinčija ukrao je iz pariskog muzeja "Luvr" italijanski konobar

Vićenco Peruđa. Slika je pronađena i vraćena u muzej 1913. 

Kada je otkriven Peruđa se pravdao "patriotskim" motivima.  

        1916 - Rođen je Stefan Boca, episkop Srpske pravoslavne 

crkve, profesor bogoslovlja i crkveni pisac. Bogoslovski i Filozofski 

fakultet završio je u Beogradu. Bio je profesor Bogoslovije Svetog Save 

u manastiru Rakovica, a potom nastavlja studije na Koledžu Svetog 

Avgustina u Kenterberiju, gde ga je zatekao izbor za episkopa 

dalmatinskog. Docnije je bio episkop žički. Podigao je i obnovio 

desetine hramova srpske crkve, otvorio bogosloviju u manastiru Krka, 

napisao, objavio, odnosno preveo i publikovao niz važnih dela, poput 

"Katihizisa Istočne Pravoslavne Crkve", "Pravoslavna Dalmacija" N. 

Milaša, "Manastir Krupa 1317-1967", "Dalmatinski episkop Simeon 

Končarević i njegovo doba", "Dalmatinska Lazarica i pravoslavni 

Kosovljani", "Osam vekova Studenice". Jedan je od najzaslužnijih 

za podizanje nove zgrade Bogoslovskog fakulteta u Beogradu. Bio je 

aktivan i cenjen u svetskim ekumenskim krugovima.

1929 - Rođen je Toma Jovanović, srpski pozorišni, 

televizijski i filmski glumac. Pozorišnu karijeru započeo je 

u rodnom Valjevu 1950, u Gradskom narodnom pozorištu. Glumačku 

karijeru nastavio je u Narodnom pozorištu u Nišu, zatim Mostaru, 

da bi decenijama potom bio član Srpskog Narodnog pozorišta u 

Novom Sadu. Verovatno najveću popularnost stekao je ulogom Maneta 

u predstavi Zona Zamfirova koju je odigrao 786 puta. Nagrađivan 

je između ostalog nagradom Bosne i Hercegovine, za ulogu Don 

Žuana u Narodnom pozorištu Mostara, kao i Udruženja dramskih 

umetnika Srbije 1980, i na Susretima Vojvođanskih pozorišta. 

Autor je autobiografskog romana "Adam". 

        1940 - Umro je Lav Trocki, jedan od lidera Oktobarske 

revolucije, u Siudad Meksiku, gde je živeo kao politički izgnanik. 

Prethodnog dana smrtno ga je ranio jedan španski komunista. Iza 

atentata je, kako se veruje, stajao Staljin.

        1944 - U Dambarton Ouksu kod Vašingtona počela je

konferencija predstavnika Sovjetskog Saveza, SAD, Velike Britanije 

i Kine o osnivanju četiri glavna organa Ujedinjenih nacija - Saveta

bezbednosti, Generalne skupštine, Međunarodnog suda pravde i

stalnih sekretarijata.

        1958 - Preminuo je srpski kompozitor i dirigent Stevan

Hristić. Bio je jedan od osnivača Muzičke akademije u Beogradu,

šef Beogradske filharmonije, dirigent Narodnog pozorišta, direktor

Opere, član Srpske akademije nauka i umetnosti i prvi predsednik

Saveza kompozitora Jugoslavije. Muzičko obrazovanje stekao je u

Beogradu, Rimu, Beču, Lajpcigu, Moskvi i Parizu. U stvaralačkom

radu najviše se oslanjao na srpske narodne motive. Dela:

orkestarska "Simfonijska fantazija", "Rapsodija", "Vranjanska

svita", "Poema zore", "Marš slobode", "Skice za klavir", muzička

drama "Suton", balet "Ohridska legenda", oratorijum "Vaskrsenje",

scenska muzika za drame "Čučuk Stana", "Sunce", "Lazarevo

vaskrsenje", "Uobraženi bolesnik", "Hamlet", "Večiti mladoženja",

"Bura", horovi, solo pesme.

        1964 - Umro je italijanski političar Palmiro Toljati,

jedan od osnivača Komunističke partije Italije 1921. i njen

generalni sekretar od 1927. do 1964. Razradio je koncepciju

"italijanskog puta u socijalizam". Na taj način raskinuo je sa

staljinizmom i odlučujuće je doprineo samostalnosti njegove

partije u odnosu na Moskvu. Dela: zbirka govora i članaka

"Discorsi alla Constituente", esej "Il Partito comunista

italiano".

        1968 - Trupe država Varšavskog pakta, izuzev Rumunije, 

okupirale su Čehoslovačku, posle prelaska granice te zemlje pred

ponoć 20. avgusta. Oko 200.000 vojnika zauzelo je sve važne tačke

u zemlji, ugušivši "Praško proleće". Bio je to pokušaj

reformi u okviru socijalističkog sistema, koji je predvodio lider

čehoslovačke KP Aleksandar Dubček. Tada se proklamovan i model

"ograničenog suvereniteta".

        1983 - Vođa filipinske opozicije Beninjo Akino ubijen je

po izlasku iz aviona na aerodromu u Manili prilikom povratka iz

trogodišnjeg izbeglištva u SAD. Time je uklonjen najozbiljniji

protivkandidat Ferdinanda Markosa na izborima 1984.

1986 - U Kamerunu, oko jezera Nios, stradalo je 1.746 osoba 

i oko 3.500 životinja. Počelo je snažnom grmljavinom, nakon koje 

se jezero pretvorilo u neku vrstu fontane koja je izbacivala vodu 

stotinama metara u vazduh. Dim koji je izašao iz jezera formirao je 

potom veliki oblak. Naučnici su docnije tumačili da je ugljen-dioksid, 

koji je izašao iz jezera, pao, prekrivši dolinu toksičnim gasom, 

što je dovelo do smrti obližnjeg stanovništva.

        1988 - U zemljotresu na severu Indije uz granicu s Nepalom

poginulo je najmanje 1.000 osoba.

        1991 - Sovjetska baltička republika Letonija proglasila je

nezavisnost.

        1994 - Desetine hiljada muslimanskih civila sa područja

Velike Kladuše na krajnjem severozapadu Bosne i Hercegovine,

lojalnih Fikretu Abdiću, u panici je napustilo domove pred naletom

snaga muslimanske vlade u Sarajevu.

        1997 - U avionskoj nesreći sa još 13 osoba poginuo je

predsednik vlade Avganistana Abdur Rahim Gafurzai.

        1998 - Pripadnici terorističke tzv. "Oslobodilačke vojske

Kosova" oteli su u blizini Orahovca novinara Radio Prištine Đuru

Slavuja i vozača Ranka Perinića, koji posle toga nikada više nisu

viđeni. Njih dvojica su automobilom krenuli u selo Zočište, gde

je Slavuj nameravao da napravi reportažu o pravoslavnom manastiru iz

kojeg su, mesec dana ranije, teroristi oteli sedam monaha i jednu

monahinju.

        2000 - Predsednik Demokratske Republike Kongo, od 1971. do

1997. Zair, Loran Kabila inaugurisao je prelaznu skupštinu, prvo

zakonodavno telo otkad je Kabila nasilno preuzeo vlast u maju 1997.

        2005 - Umro je srpski pozorišni, filmski i TV glumac

Branko Milenković Ciga, koji je najveći broj uloga ostvario na

filmu, a za ulogu u "Opkladi" osvojio je "Pulsku arenu". Zapažene

uloge ostvario je u "Skupljačima perja", "Putu oko sveta" i

filmskoj verziji "Sumnjivog lica". Igrao je i u nizu televizijskih

drama i serija, uključujući "Više od igre" i "Porodično

blago".

        2005 - Umro je pionir elektronske muzike Robert Moug,

čiji su sintisajzeri uneli novi zvuk u svet muzike 60-ih i 70-ih

godina dvadesetog veka.

        2006 - U sudaru dva putnička voza na severu Egipta

najmanje 80 osoba je poginulo a oko 160 je povređeno. Nesreća se

dogodila u gradu Kalijubu, 20 kilometara severno od Kaira, pošto je

putnički voz na liniji Mansura-Kairo naleteo na drugi voz koje 

se iz Bena kretao za Kairo.

        2006 - Umro je Džo Rozental dobitnik Pulicerove nagrade 

za fotografiju na kojoj je ovekovečena pobeda američke vojske nad

japanskim snagama 1945. godine. Na Rozentalovoj fotografiji je

zabeleženo podizanje američke zastave 23. februara 1945. godine na

japanskom ostrvu Ivo Džima, čime je okončana petonedeljna bitka u

kojoj je poginulo 6.800 američkih i čak 21.000 japanskih vojnika.

Univerzitet u Njujorku je 1999. godine uvrstio sliku među 100

primera najviših dometa novinarstva u dvadesetom veku.

        2008 - Vaclav Klaus, predsednik Češke, je tokom prigodne

svečanosti u dvorcu Hradčani, povodom obeležavanja 40 godina od

invazije trupa Varšavskog pakta na Čehoslovačku 1968. naglasio 

da je nakon vojne intervencije Zapad reagovao samo verbalno, pa 

i demagoški, a da je jedino tadašnja Jugoslavija tim povodom 

izvršila mobilizaciju vojske. Klaus je tom prilikom naglasio i 

da floskula o nekakvoj ruskoj krivici nije pravedna, te da su 

upravo Rusi bili najveće žrtve tog sistema. 

2013 - U istočnom predgrađu Damaska, Guti, dogodio se 

napad hemijskim oružjem, u kojem su stradale stotine osoba. Nije 

rasvetljen ni broj žrtva ni pozadina, i pobunjenici i službena 

sirijska vlast pobijali su odgovornost. Prema izveštaju UN od 16. 

septembra 2013. nije moguće sa sigurnošću utvrditi ko je 

odgovoran za napad.

2013 - Spomenik Crvenoj armiji u centru Sofije, Bugarska, 

osvanuo je ofarban u ružičastu kao gest "umetničkog izvinjenja" 

zbog bugarskog učešća u vojnoj intervenciji zemalja Varšavskog 

pakta protiv Čehoslovačke 1968. kada je ugušeno "Praško 

proleće".