Dogodilo se na današnji dan

 Danas je četvrtak, 3. april, 2025.

  1512 - Turski sultan Bajazit II abdicirao je u korist sina

Selima I.

        1682 - Umro je španski slikar Bartolomeo Esteban Muriljo.

Najviše je radio religiozne barokne kompozicije, ali i realistične

prizore sa sentimentalnim podtekstom iz života ulične dece, poput

slika "Mali prosjak", "Deca jedu dinju".

        1807 - U selu Voganj kod Rume počela je Ticanova buna,

nazvana tako prema njenom vođi Teodoru Avramoviću Ticanu.

Podstaknuti pobedama srpskih ustanika nad Turcima i nezadovoljni

teškim nametima, seljaci s vlastelinstva grofa Karla Pejačevića

podigli su bunu i javili srpskom vojvodi Luki Lazareviću da se Srem

digao na ustanak i da želi pripajanje Srbiji. Austrijska vojska u

jačini gotovo jedne armije, za 10 dana je ugušila bunu u kojoj

je učestvovalo oko 15.000 seljaka iz 45 sela rumskog i iločkog

vlastelinstva. Tican je uhvaćen i streljan krajem 1807.

        1849 - Umro je poljski pisac Juliuš Slovacki, tvorac

poljskog romantičarskog pozorišta, majstor jezika i forme. Dela:

zbirke pesama "Poezija", poeme "Anhelli", "U Švajcarskoj",

"Benjovski", "Čas misli", "Kralj-Duh", drame "Kordijan", "Fantazi",

"Mazepa", "Mindove", "Marija Stjuart", "Horštinjski", "Salomejin

srebrni san", tragedije "Baladina", "Lila Veneda".

        1893 - Rođen je engleski pozorišni i filmski glumac i

režiser Lesli Hauard, poznat po izuzetno suptilnoj glumi. Poginuo

je 1943. tokom Drugog svetskog rata, kada je radio za britansku 

tajnu službu. Nemci su iznad Biskajskog zaliva oborili avion,

koji se kretao od Lisabona ka Irskoj, u kojem se Hauard nalazio,

uvereni da se Čerčil nalazi u letelici. Filmovi: "Romeo i Julija",

"Pigmalion", "Prohujalo sa vihorom", "Intermeco".

1895 - U Zagrebu je osnovana Srpska banka d.d. verovatno 

najvažnija finansijska institucija Srba u Austrougarskoj do Prvog 

svetskog rata.Inicijatori su bili Vladimir Matijević, baron Jovan 

Živković, dr Bogdan Medaković, dr Svetislav Šumanović i dr Livije 

Radivojević. Banka koja je bila centralno finansijsko telo Srba u 

banskoj Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini ubrzo je podigla i 

reprezentativnu trospratnu palatu na uglu Jurišićeve i Petrinjske 

ulice u Zagrebu.

        1897 - Umro je nemački kompozitor Johanes Brams, istaknuti

kasni romantičar. Kao pobornik oživljavanja oblika klasične i

pretklasične muzike komponovao je u tradiciji Johana Sebastijana

Baha, Ludviga van Betovena i ranih romantičara. Sintetizovao je

principe klasike i romantike, pa su ga njegovi sledbenici nazvali

osnivačem nemačke novoklasične škole. Dela: četiri simfonije,

kamerna muzika, violinske i klavirske sonate, balade, dva klavirska

i jedan violinski koncert, vokalne kompozicije ("Nemački rekvijem"),

solo pesme, horovi.

        1903 - Rođen je srpski filolog Mihailo Stevanović,

profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske akademije nauka 

i umetnosti. Objavio je više od 600 radova. Uređivao je "Srpski

dijalektološki zbornik, "Južnoslovenski filolog", "Naš jezik",

"Rečnik srpskohrvatskog književnog i narodnog jezika SANU",

"Rečnik srpskohrvatskog književnog jezika Matice srpske". Dela:

"Savremeni srpskohrvatski jezik", "Đakovački govor", "Funkcije 

i značenja glagolskih vremena", "Gramatika srpskohrvatskog jezika".

        1915 - Umrla je srpska slikarka Nadežda Petrović,

profesor umetničke škole u Beogradu i saosnivač "Kola

srpskih sestara" (s Branislavom Nušićem), čije slike se odlikuju

snažnim, originalanim izrazom i izvanrednim bogatstvom boja. Umrla

je od tifusa kojim je zaražena dok je kao bolničarka negovala

ranjene srpske vojnike u Prvom svetskom ratu u valjevskoj bolnici.

Slikarstvo je studirala u Minhenu i Parizu, a prvu samostalnu

izložbu priredila je 1900. Sačuvano je oko 200 njenih dela, od

kojih su pojedina u vrhu srpskog slikarstva i ravna su evropskim

majstorima tog vremena, poput slika "Resnik", "Notr Dam",

"Autoportret", "Bulonjska šuma". U Srbiji svog doba najsnažnije se

vezala za modernu umetnost i anticipirala je njen dalji razvoj.

Rođena je u porodici u kojoj su dve sestre postale slikarke, jedna

muzičar, a najmlađi brat Rastko Petrović pisac.

        1920 - Umro je srpski političar i istoričar

Dragoljub-Draža Pavlović, profesor Beogradskog univerziteta,

član Srpske kraljevske akademije. Godine 1919. izabran je za

predsednika Narodne skupštine Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.

Dela: "Ličnost u istoriji", "Istorizam i racionalizam",

"Ujedinjenje Nemačke", "Požarevački mir 1718", "Srbija za vreme

poslednjeg Austro-turskog rata 1788-1791".

        1922 - Novi Centralni komitet je za generalnog sekretara

Komunističke partije Rusije postavio Staljina.

        1924 - Rođen je američki glumac Marlon Brando, koji je

karijeru počeo u pozorištima na Brodveju, ali su mu svetsku slavu

donele filmske uloge "mladih gnevnih ljudi" pedesetih godina 20.

veka. Nagrađen je Oskarom za glavnu ulogu u filmu "Na dokovima

Njujorka", ali je 1973. odbio da primi Oskara za glavnu ulogu u

filmu "Kum", protestujući tako protiv politike vlade SAD prema

Indijancima. Umesto da ode na ceremoniju dodele nagrade, poslao je

jednu indijansku glumicu da opiše patnje američkih Indijanaca.

Ostali filmovi: "Tramvaj zvani želja", "Viva Zapata!", "Julije

Cezar", "Mladi lavovi", "Jednooki Džek", "Pobuna na brodu Baunti",

"Grofica iz Hongkonga", "Odsjaj u zlatnom oku", "Poslednji tango u

Parizu", "Apokalipsa sada".

        1930 - Rođen je nemački državnik Helmut Kol, kancelar

Zapadne Nemačke od 1982. i kancelar Nemačke posle ujedinjenja

Zapadne i Istočne Nemačke 1990.

        1936 - Pogubljen je Bruno Hauptman, otmičar i ubica sina

američkog pilota Čarlsa Lindberga, prvog čoveka koji je sam

preleteo Atlantski okean. Otmica i ubistvo su toliko ogorčili

javnost SAD da je donesen poseban Zakon o otmici, prema kojem je

za taj zločin uvedena smrtna kazna, a Huptman je osuđen iako je

bilo ozbiljnih argumenata protiv njegove krivice.

        1943 - Rođen je Ranko Munitić, publicista, kritičar,

filmski poslenik. Školovao se na Filozofskom fakultetu u Zagrebu.

Od rane mladosti bavio se filmskom kritikom, istorijom i teorijom

filma, publicistikom, dramaturgijom, radio je kao scenarista, a

oprobao se i u filmskoj režiji. Šira publika pamti ga kao

autora i voditelja serijala "Veče sa zvezdama" koji je emitovan

na TV Beograd tokom 90-ih. Priredio je više monografija o srpskim

glumcima, među kojima o Miodragu Petroviću Čkalji, Pavlu Vuisiću,

Bori Todoroviću. Iz oblasti teorije značajne su njegove knjige

"Fantastika na ekranu", "Alisa na putu kroz podzemlje i kroz

svemir", "Te slatke filmske laže", "Jugoslovenski filmski

slučaj", "Zagrebački krug crtanog filma", "Uvod u estetiku

kinematografske animacije", "Pola veka filmske animacije u

Srbiji".

        1945 - Edvard Beneš je obrazovao vladu Narodnog fronta

Čehoslovačke, prvu posle oslobođenja zemlje od Nemačke

okupacije u Drugom svetskom ratu. Pošto se uverio da se njegova

zemlja nezaustavljivo kreće ka uvođenju komunističkog sistema

a bez ikakvih mogućnosti da spreči takav razvoj događaja, 1948.

je podneo ostavku, a ubrzo je i umro.

        1948 - Predsednik SAD Hari Truman potpisao je "Maršalov

plan", odredivši šest milijardi dolara za pomoć nizu evropskih 

zemalja (i Turskoj), koje su direktno ili posredno stradale tokom 

Drugog svetskog rata.

        1948 - Premijerom drame Ivana Cankara "Kralj Betajnove" u

režiji Bojana Stupice, svečano je počelo s radom Jugoslovensko

dramsko pozorište u Beogradu. Temelje repertoarske orijentacije

JDP-a kao teatra visokog nivoa postavili su Bojan Stupica i Eli

Finci. Od 2003. Jugoslovensko dramsko pozorište nalazi se u novom

rekonstrisanom zdanju, pošto je staro stradalo u požaru.

        1971 - U Beogradu je prigodnom akademijom svečano otvoren

SKC. Vremenom, Studentski kulturni centar postao je kultno mesto

raznih alternativnih umetničkih tendencija, posebno je značajna

njegova uloga 80-ih kada je iz njegovog okrilja izrastao  beogradski

"Novi talas". Zdanje u kojem je Studentski kulturni centar smešten,

delo arhitekte Jovana Ilkića, sagrađeno je 1895. kao Oficirski dom.

        1975 - Ruski velemajstor Anatolij Karpov postao je 12.

svetski prvak u šahu, pošto je dotadašnji prvak, američki

velemajstor Bobi Fišer demonstrativno odbio uslove Međunarodne

šahovske organizacije za novi meč za svetsku titulu. Fišer je

potom napustio šahovsku scenu i privremeno se vratio tek 1992. kad

je u nezvaničnom meču za svetsku titulu u Beogradu i na Svetom

Stefanu pobedio ruskog velemajstora Borisa Spaskog, kojem je 1972.

u meču u Rejkjaviku oduzeo titulu.

        1991 - Savet bezbednosti UN izglasao je rezoluciju o

prekidu vatre u Zalivskom ratu, naložio razmeštaj mirovnih snaga

u regionu i zatražio od Iraka da uništi oružje za masovno

razaranje.

        1991 - Umro je engleski pisac Grejem Grin, suptilan

analitičar psihe. Dela: romani "Brajtonska stena", "Moć i slava",

"Suština stvari", "Kraj ljubavi", "Gubave duše", "Komedijaši",

"Monsinjor Kihot", "Doktor Fišer iz Ženeve", "Ministarstvo

straha", "Treći čovek", memoari "Neka vrsta života", "Načini

bekstva", drame, eseji, putopisi.

        1995 - Najmanje 150 pripadnika plemena Hutu, mahom žena i

dece, masakrirano je u jednom selu na severoistoku Burundija.

        1996 - U avionskom udesu kod aerodroma "Ćilipi" poginuo je

ministar trgovine SAD Ronald Braun. Pad aviona "T-43" (vojna verzija

"boinga-737"), koji je leteo na liniji Tuzla-Dubrovnik, na jedno

brdo nedaleko od Cavtata, nije preživeo niko od 35 članova posade i

putnika, među kojima je bilo 12 službenika vlade SAD, 12

američkih biznismena, funkcioner Evropske banke za razvoj, urednik

"Njujork Tajmsa", hrvatski prevodilac i fotoreporter.

        1999 - NATO avijacija je srušila novosadski "Most slobode"

koji je, preko Dunava, povezivao Novi Sad sa Sremskom Kamenicom.

        2003 - Državna zajednica Srbija i Crna Gora postala je

članica Saveta Evrope. U okviru ceremonije prijema, predsednik SCG

Svetozar Marović predao je dokumenta o prihvatanju Statuta Saveta

Evrope, a šef diplomatije Goran Svilanović potpisao je izjavu o

prihvatanju Evropske konvencije o ljudskim pravima.

        2007 - Vladine trupe ubile su 23 tamilska pobunjenika tokom

oštrih borbi na istoku Šri Linke u selu Unićaćai, u istočnom

distriktu Batikaloa, u oblasti u kojoj pobunjeni Tamilski tigrovi

imaju jaka uporišta.

        2008 - Kiparski Grci i Turci uklonilii su barikade i

otvorili ulicu Ledra u Nikoziji, koja je decenijama odvajala

dve etničke zajednice i bila simbol višedecenijske podeljenosti

Kipra. Ceremoniji otvaranja 80 metara dugačke ulice prisustvovali

su predstavnici Ujedinjenih nacija na Kipru, lideri kiparskih Grka

i Turaka. Kipar je podeljen 1974. nakon invazije turske vojske na

sever ostrva, s ciljem sprečavanja  prisajedinjenja Kipra Grčkoj.

        2008 - Haški tribunal oslobodio je optužbi za zločine

protiv čovečnosti i kršenje zakona i običaja rata, Ramuša

Haradinaja, jednog od komandanata terorističke takozvane OVK.

Sudsko veće je ocenilo da Haradinaj nije kriv ni po jednoj tački 

i pored brojnih svedočenja kosovskometohijskih Srba i drugih

nealbanaca.

        2010 - Umro je srpski kompozitor Dušan Radić, član 

SANU, jedan od najznačajnijih naših kompozitora 20. veka 

sa impozantanim opusom. Njegova muzika imala je vodeću ulogu u 

raskidu sa estetskom doktrinom socrealizma. Prvi je naš avangardni 

kompozitor posle Drugog svetskog rata.

2016 - Preminula je Lola Novaković, jugoslovenska i srpska 

pevačica. Izuzetno popularna bila je šezdesetih i sedamdesetih 20. 

v. Predstavljala je Jugoslaviju 1962, s kompozicijom "Ne pali svetla u 

sumrak" na "Pesmi Evrovizije", kada je osvojila 4. mesto. Bila je prvi 

jugoslovenski estradni umetnik koji je gostovao u Sovjetskom Savezu, 

1960. godine. Upamćena je po pesmama: "Beograde, ljubavi moja", 

"Zasvirajte violine", "Vrati se".

2017 - Na potezu između Doma Narodne skupštine i Trga 

Nikole Pašića građani nezadovoljni rezultatima izbora, okupljeni 

preko društvene mreže Fejsbuk, održali su protestni skup.

2017 - U terorističkom napadu u metrou u Sankt Peterburgu, 

Rusija, prilikom eksplozije, poginulo je 14 osoba. Ruske bezbednosne 

službe deaktivirale su drugu eksplozivnu napravu na metro stanici 

u centru Peterburga

2018 - Predsednici Rusije Vladimir Putin i Turske Redžep 

Erdogan otvorili su radove na gradilištu prvog postrojenja atomske 

centrale Akuju, u provinciji Mersin na južnoj, mediteranskoj obali 

Turske, plod saradnje ruskih i turskih stručnjaka.

2021 - Umro je Živislav Žika Bogdanović, novinar, 

teoretičar filma i stripa, prevodilac, izdavač, pisac, dugogodišnji 

direktor Jugoslovenske kinoteke. Kao novinar radio je za Borbu, Nin, 

Radio Beograd, Tanjug. Bio je dopisnik iz SAD i iz Afrike. Od 1981. 

do 1990, rukovodio je Jugoslovenskom kinotekom. Kao izdavač pokrenuo 

je ili obnovio edicije: "Kentaur", "Plava ptica", "Zenit", "Polaris". 

Posebno se bavio stripom, tvorac je časopisa "Pegaz", izuzetnog za 

istoriju i teoriju stripa. Uređivao je i vodio emisiju "Svet džeza" 

na Radio Beogradu. Prevodio je Tolkina, Isaka Asimova, Karla Gustava 

Junga, Stanislava Lema, Artura Klarka. Nagrađivan je i kao filmski 

kritičar i kao teoretičar stripa.

2024 - Jak zemljotres jačine 7.4 stepeni pogodio je istočnu 

obalu Tajvana, sa epicentrom oko 15 kilometara južno od grada Hualiena. 

Poginulo je 19 osoba a povređeno je 1.147.