Dogodilo se na današnji dan

  Danas je četvrtak, 10. april,

 2025.

        1585 - Umro je papa italijanskog porekla Grgur XIII, koji

je tokom 13 godina kao poglavar rimokatoličke crkve podsticao

francuske rimokatolike na isključivost i blagoslovio pokolj

hugenota (francuskih protestanata) u Vartolomejskoj noći 1572.

Podržavao je španskog kralja Felipa II, vatrenog pristalicu

inkvizicije, u borbi protiv protestanske Engleske i pomagao jezuite.

Kalendar, koji je zahvaljujući njemu reformisan 1582. poznat

kao Gregorijanski, astronomski je neuporedivo tačniji od starog, 

Julijanskog. 

        1583 - Rođen je holandski pravnik, pisac i humanista Huig

de Grot, poznat kao Hugo Grocijus, osnivač nauke o međunarodnom

pravu. Pripadao je "školi prirodnog prava" i dokazivao je jednakost

ljudi među sobom i pred zakonom. Zastupao je tezu da su mora 

(i okeani) opšte dobro i da pojedine zemlje nemaju pravo njihovog

ekskluzivnog korišćenja. Zalagao se za versku toleranciju (bilo je

to vreme sukoba Katolika i Protestanata u Grocijusovoj Holandiji), 

ali je 1618. uhapšen u Utrehtu i 1619. osuđen na doživotnu robiju 

kao jeretik. Uspeo je 1621. da pobegne u Francusku i od 1635. do smrti 1645. bio je ambasador Švedske u Francuskoj. Dela: pravna i 

religiozna - "De iure belli ac pacis", "Mare liberum", "De iure praedae", 

"De veritate religionis Ćristianae", "Via et votum ad pacem 

ečlesiasticam", drame - "Ćristus patiens", "Sophomphaneas", "Adamus exul".

        1778 - Rođen je engleski pisac Vilijam Hezlit, jedan od

najznačajnijih književnih kritičara 19. veka. Napisao je obimnu

biografiju Napoleona I i više knjiga o umetnosti. Ostala dela:

"Predavanja o engleskim pesnicima", "Engleski komični pisci",

"Predavanja pretežno o dramskoj književnosti elizabetanskog doba",

"Duh vremena ili savremeni portreti".

        1813 - Umro je francuski matematičar, mehaničar i

astronom italijanskog porekla Luj Lagranž, koji je s 19 godina

postao profesor matematike u Artiljerijskoj školi u rodnom Torinu.

Objavio je niz radova iz teorije brojeva, varijacionog računa,

teorije parcijalnih jednačina, nebeske mehanike, sferne astronomije

i mnoga od tih otkrića nose njegovo ime. Dela: "Analitička

mehanika", "Teorija analitičkih funkcija I-II", "O libraciji

Meseca", "O teoriji Jupiterovih satelita".

1814 - Britanske i španske snage porazile su u bici kod

Tuluza trupe francuskog cara Napoleona I, koji je sutradan abdicirao

i prognan je na sredozemno ostrvo Elba.

        1838 - Osnovano je "Pančevačko srpsko crkveno pevačko

društvo" s ciljem da amatersko dečje pojanje, pri Uspenskoj crkvi

u Pančevu, zameni "harmonskim notnim pjenijem" - po uzoru na horsko pojanje u ruskim crkvama. Do 1863. društvo je nosilo naziv: "Hor katedralne crkve". Pod vođstvom Nikole Đurkovića društvo je

negovalo i svetovnu umetničku muziku. Od 1863. horovođa je Davorin

Jenko koji je osnovao i školu pevanja, a naredne 1864. i žensko

odeljenje. Od 1885. to društvo je, među prvima, počelo da

održava i redovne koncerte duhovne muzike.

        1847 - Rođen je američki novinar mađarskog porekla

Džozef Pulicer, začetnik "žute štampe", iz čije se fondacije

svake godine dodeljuje "Pulicerova nagrada" za novinarstvo,

karikaturu, američku istoriju, poeziju, dramu, roman i muziku.

Emigrirao je mlad u SAD, učestvovao u Američkom građanskom ratu 

i biran je u Kongres. Bio je vlasnik listova "Vorld" i "Ivning vorld"

u Njujorku i "Post-dispeč" u Sent Luisu. Na Kolumbija univerzitetu

osnovao je 1903. prvu novinarsku školu.

        1867 - Umro je ruski šahista Aleksandar Dmitrijevič

Petrov, prvi ruski šahovski majstor i teoretičar šaha,

utemeljivač ruske šahovske škole, najveći šahista prve polovine

19. veka. Smatran je nepobedivim, ali je odbijao da igra van Rusije.

Komponovao je i šahovske probleme, a 1824. izdao je udžbenik

šaha. Jedna varijanta nazvana je prema njemu - Odbrana Petrova.

        1883 - Vlada SAD je zabranila upotrebu indijanskih

jezika, praktikovanje njihove religije, kulture i običaja.

        1919 - U vojnoj zasedi ubijen je meksički seljački vođa

Emilijano Zapata, koji je od 1910. bio lider pobune. Borio se

protiv diktatora Hose Dijasa, kasnije protiv predsednika Venustijana

Karanse. Objavio je 1911. "Aljaski program" kojim je zemlja data

seljacima - akt koji je snažno ođeknuo u Meksiku i zemljama

Latinske Amerike. Karansa je uz podršku SAD razbio revolucionarne

snage i organizovao klopku u kojoj je Zapata izrešetan mecima.

        1921 - Sun Jat Sen je izabran za predsednika Kine.

        1929 - Rođen je švedski pozorišni i filmski glumac Karl

Adolf fon Sidov, poznat kao Maks fon Sidov, snažna i izuzetno

sugestivna glumačka ličnost, koji je svetsku slavu stekao glavnim

ulogama u filmovima Ingmara Bergmana. Filmovi: "Gospođica Julija",

"Sedmi pečat", "Lice", "Devičanski izvor", "Zimsko svetlo",

"Najveća ikad ispričana priča", "Havaji", "Sramota", "Strast",

"Emigranti", "Stepski vuk", "Pseće srce", "Tri kondorova dana",

"Tatarska pustinja", "Mrtva straža", "Pobeda", "Smaragd", "Hana i

njene sestre", "Druga pobeda", "Duet za jednog".

        1929 - Rođen je srpski kompozitor Dušan Radić, 

član SANU, jedan od najznačajnijih naših kompozitora 20. veka. 

sa impozantanim opusom. Njegova muzika imala je vodeću ulogu u 

raskidu sa estetskom doktrinom socrealizma. Prvi je naš avangradni 

kompozitor posle Drugog svetskog rata.

        1932 - Rođen je egipatski filmski glumac Majkl Šalhub,

poznat kao Omar Šarif, koji je najčešće tumačio uloge

romantičnih ljubavnika i heroja. Filmovi: "Lorens od Arabije",

"Noć generala", "Doktor Živago", "Smešna devojka".

        1938 - Austrijanci su se na referendumu izjasnili za

prisajedinjenje Nemačkoj.

        1941 - Pod zaštitom nacističkih okupatora, u Zagrebu je

proglašena tzv. Nezavisna Država Hrvatska, pod vodstvom Ante

Pavelića, koji je predvodio teroristički hrvatski ustaški pokret.

Formiranje NDH je podržao i lider Hrvatske seljačke stranke Vlatko

Maček. U NDH je ubrzo započceo masovni teror nad Srbima i 

Jevrejima. Do jeseni 1941. u Srbiju je proterano oko 200.000 Srba. 

Srbe koji su ostali u NDH rimokatolička crkva u Hrvatskoj prisilno 

je pokrštavala, a najdrastičniji oblik terora bili su masovni 

pokolji. Samo u Jasenovcu usmrćeno je prema procenama 700.000 

ljudi, ogromnom većinom Srba. Ta najveća "fabrika smrti" u Drugom 

svetskom ratu na Jugoistoku Evrope radila je punom parom od leta 

1941. do kraja aprila 1945, kada su posle neuspešne pobune 

preostalih logoraša u Jasenovac ušli pripadnici NOVJ.

        1944 - Crvena armija je u Drugom svetskom ratu izbacila

nemačke okupatore iz Odese, najvećeg lučkog grada negdašnje

Sovjetske države na Crnom moru.

        1954 - Umro je francuski hemičar i industrijalac Ogist

Limijer, koji je s bratom Lujem napravio prvu filmsku kameru i

osnovao u Lionu fabriku za izradu fotografskog materijala. Braća 

su izumela postupak snimanja u prirodnim bojama i u pariskoj kafani

"Gran kafe" priredila 28. decembra 1895. prvu filmsku predstavu u

svetu ("Ulazak voza u stanicu", "Radnici izlaze iz fabrike").

1954 - Poginuo je Igor Vasiljev, srpski slikar. Stasao je 

u porodici umetnika, ruskih emigranata, u rodnom Beogradu. Studirao 

je na Akademiji likovnih umetnosti u Beogradu od 1948. Bio je međutim pod stalnim pritiskom kao neskriveni protivnik tada nametanog socrealizma. Kao pripadnik grupe "Demokratska omladina Jugoslavije" osuđen je na tri godine robije, usled protivljenja ondašnjem režimu. Amnestiran je nakon jedanaest meseci. Studirao je potom Istoriju umetnosti. Poginuo je, pod nerazjašnjenim okolnostima, padom iz voza kod Ćuprije.

        1963 - U severnom Atlantiku u eksploziji američke atomske

podmornice "Trešer" poginulo je 129 ljudi. Posle duge istrage nije

saopšten uzrok najteže, obelodanjene, podmorničke nesreće u

istoriji SAD.

        1972 - U zemljotresu u južnom Iranu poginulo je više od

5.000 osoba.

        1972 - Više od 50 zemalja, uključujući Sovjetski Savez 

i SAD, potpisalo je Konvenciju o zabrani biološkog oružja.

        1973 - U pokušaju prizemljenja na aerodrom u švajcarskom

gradu Bazel srušio se avion kompanije "Invikta", koji je poleteo 

iz Bristola u Engleskoj, a nesreću nije preživelo 108 lica.

        1986 - SAD su izvele nuklearnu probu u Nevadi, uprkos

protesta mirovnih grupa i sovjetske kampanje za zabranu proba.

        1993 - U Južnoj Africi je ubijen jedan od crnačkih vođa

Kris Hani, lider južnoafričke Komunističke partije, a sutradan su

crnci iz osvete spalili dvojicu belaca.

        1994 - Avioni NATO su prvi put bombardovali položaje

Vojske Republike Srpske oko Goražda, što je obrazloženo zaštitom 

snaga Ujedinjenih nacija.

        1995 - Izrael i Jordan razmenili su ambasadore na osnovu

mirovnog sporazuma dveju zemalja iz oktobra 1994.

        1999 - U napadu aviona NATO kasetnim bombama na selo

Mirovac između Podujeva i Kuršumlije ubijeno je najmanje troje

civila, uključujući jednogodišnju Bojanu Tošović.

        1999 - U Teheranu je saopšteno da su "teroristički

elementi" ubili čelnika generalštaba iranske armije generala Alija

Sajeda Širazija.

        2001 - Gornji dom holandske skupštine u Hagu glasao je

nadmoćnom većinom za zakon o eutanaziji, ne obazirući se na

ulične demonstracije hiljada protivnika tog zakona, čime je

Holandija postala prva zemlja u svetu u kojoj je ozakonjeno 

ubistvo iz milosrđa.

        2006 - U Gani se 120 ljudi udavilo kada se brod s putnicima

i robom prevrnuo na jezeru Volta. Na brodu se nalazilo 150 putnika

a spaseno je samo 30.

        2006 - Umro je švedski režiser i pisac Vilgot Sjoman

čiji su provokativni filmovi izazivali rasprave 60-tih godina

20 veka. Vilgotovi filmovi bili su svojevrsna kritika društva

i obilovali su seksualno eksplicitnim scenama. Sarađivao je sa

Ingmarom Bergmanom - "Zimsko svetlo", a svoj prvi film samostalno 

je režirao 1963. - "Ljubavnica". Ukupno je režirao 15 filmova,

među kojima su najpoznatiji "Ljubopitljiv sam žuto" (I Am Curious

Yellow) i "Ljubopitljiv sam plavo" (I Am Curious Blue) iz 1967.

godine koji su u SAD bili dve godine zabranjeni za prikazivanje zbog

slobodnih scena. Njegov poslednji film "Alfred" o životu Alfreda

Nobela snimljen je 1995. Napisao je više od 20 knjiga.

        2007 - Najmanje 34 migranta su se utopila prilikom

ilegalnog prelaska preko Adenskog zaliva iz Somalije u Jemen. Na

rizično putovanje krenula su tri broda, u kojima je bilo ukupno

365 ljudi - 234 Etiopljana i 131 Somalijac ali su imigranti tokom

dvodnevnog puta iz regije Bosaso u Somaliji ka Jemenu trpeli

torturu, pa su ljudi skakali u more sa brodova, bežeći od

premlaćivanja.

2010 - Prilikom pada aviona nedaleko od Smolenska 

u Rusiji poginuo je predsednik Poljske Leh Kačinjski, kao i veliki 

broj zvaničnika te zemlje, među kojima i drugi čovek poljske 

diplomatije, predsednikova supruga, guverner Centralne banke Poljske, načelnik Generalštaba poljske vojske. U nezapamćenoj tragediji poginule su 132 osobe, koliko se nalazilo u letelici. Poljska 

delegacija putovala je u Smolensk kako bi prisustvovala obeležavanju 

godišnjice masakra u Katinskoj šumi.

2013 - Preminuo je ser Robert Edvards, pionir vantelesne oplodnje. Zahvaljujući njegovom radu, svet je jula 1978. godine ugledala Luiz Braun, prva "beba iz epruvete". Profesor Edvards, pionir oplodnje in vitro, Nobelovu nagradu je dobio 2010. a 2011. je proglašen za viteza britanske krune.

2018 - Preminula je Jelena Žigon, srpska glumica. Snimila 

je više od 50 igranih i 15 televizijskih filmova među kojima se 

izdvajaju "Prvi građanin male varoši", "Moja strana sveta", 

"Jutro", "Divlje seme", "Sudar na paralelama", "Kapetan Leši", "The 

picture show man" a u seriji Vinetu igrala je s poznatim holivudskim 

glumcem Stjuartom Grendžerom. Dobitnica je niza priznanja kao što su "Zlatni prsten" za najbolju glumicu 1961, Zlatni beočug, Plaketa 

Jugoslovenske kinoteke za izuzetan doprinos domaćem filmu 2006.

2019 - Grupa naučnika okupljena oko globalne grupe teleskopa 

Event Horizon Telescope objavila je prvu direktnu fotografiju masivne 

crne rupe u galaksiji Mešier 87. Ovim činom, oni su, kako tvrde, 

dokazali verodostojnost Ajnštajnove teorije relativiteta. Projekat je 

ukupno koštao između 50 i 60 miliona dolara. Fotografija prikazuje 

crnu rupu u galaksiji M 87 koja je od Zemlje udaljena 53 miliona 

svetlosnih godina.

2020 - Italijanski Vog, modni časopis, objavio je naslovnu 

stranu u beloj boji, bez ikakve ilustracije, kao presedan i osoben 

simbolični gest zbog specifičnih okolnosti pandemije.