Dogodilo se na današnji dan

 Danas je sreda, 5. mart, 2025. 

  1133 - Rođen je engleski kralj Henri II Plantagenet,

osnivač dinastije Plantageneta, koji je tokom vladavine od 1154. 

do smrti 1189. reformom sudstva znatno ojačao kraljevsku vlast. 

Pre stupanja na engleski presto, 1150. postao je vojvoda od 

Normandije, 1151. grof od Anžua, a 1152. vojvoda od Akvitanije. 

Započeo je osvajanje Irske i proširio vlast Engleske na zapadne 

delove Francuske, ali je njegovu vladavinu karakterisao i niz 

sukoba koji su mu poljuljali autoritet. Naredio je 1170. pogubljenje

kenterberijskog nadbiskupa Tomasa Beketa, svojevremeno bliskog

prijatelja, zbog toga što je odbio da položi zakletvu na kraljeva

"Klarendonska pravila" o odnosima crkve i države, protiveći se

ograničavanju crkvene vlasti. Oštro se sukobljavao i sa suprugom

Elinor od Akvitanije, koju je 1174. bacio u tamnicu, a sinove,

buduće kraljeve Ričarda I Lavlje srce i Jovana Bez Zemlje,

optužio je za zaveru.

        1534 - Umro je italijanski slikar Antonio Alegri da

Koređo, koji je obrađivao religiozne i mitološke teme.

Najznačajnija dela: freska u crkvi Svetog Jovana u Parmi, slika

"Mistično venčanje Svete Katarine", "Jupiter i Antiopa", "Leda",

"Bogorodica sa Svetim Đorđem".

        1696 - Rođen je italijanski slikar Đovani Batista

Tijepolo, poslednji veliki venecijanski mastor, jedan od najvećih

dekorativnih umetnika 18. veka. Njegovi glavni radovi, freske

velikih dimenzija, rađene u maniru rokokoa, nalaze se u 

nadbiskupskoj palati u Udinama, u palati Labija u Veneciji, u 

biskupskoj rezidenciji u Vircburgu i u kraljevskoj palati u Madridu.

        1770 - Britanske trupe su u Bostonu ubile pet demonstranata

i taj događaj, poznat kao "bostonski masakr", ubrzao je američki

rat za nezavisnost.

        1827 - Umro je francuski astronom, matematičar i

fizičar Pjer Simon Laplas, koji je dokazao nepromenljivost srednjih

udaljenosti planeta od Sunca, izučavao poreklo velikih nejednakosti

Jupitera i Saturna, Sunčev sistem, oblik Zemlje, eliptičnost

putanja planeta, plimu i oseku. Takođe je dokazao (Kant-Laplasova

teorija) da je Sunčev sistem nastao od rotirajuće usijane gasovite

mase od koje su se odvojili delovi formirajući planete. Značajni

su i radovi u matematičkoj teoriji diferencijalnih jednačina

(Laplasova jednačina) i teoriji grešaka, aglebri, analizi. Razvio

je teoriju verovatnoće (Laplas-Moavrova formula). Bavio se i

politikom i kratko je bio ministar unutrašnjih poslova, zatim

senator. Dela: "Nebeska mehanika", "Prikaz sistema sveta",

"Analitička teorija verovatnoće", "Pregled istorije astronomije".

        1827 - Umro je italijanski fizičar Alesandro Volta, koji

je izučavajući elektricitet pronašao elektrofor, galvanski

element, bateriju galvanskih elemenata (Voltin stub). Po njemu su

mnogi pojmovi u fizici dobili ime - volt (oznaka V), voltamper

(oznaka VA), Voltin luk.

        1856 - Londonsko pozorište "Kovent Garden" uništeno je u

požaru.

        1900 - Umro je Nićifor Dučić, predsednik Srpskog učenog 

društva, arhimandrit, istoričar. Bogosloviju je završio u Beogradu, 

a opštu istoriju, geografiju i filozofiju je studirao na Sorboni. 

Učestvovao je u Hercegovačkom ustanku Luke Vukalovića 1861. i 

1862. a 1868. prešao je u Srbiju. Bio je vođa dobrovoljačke 

jedinice u Srpsko-turskom ratu od 1876. do 1878, predsednik 

Vrhovnog suda Srbije i poslanik. Svu imovinu ostavio je u dobrotvorne 

svrhe - Srpskoj kraljevskoj akademiji, iz čega je nastao fond za 

nagrađivanje istoriografskih dela. Kao sledbenik Vuka Karadžića 

u "Srpsko-dalmatinskom magazinu" štampao je radove Vukovom 

reformisanom azbukom.

1908 - Umro je srpski pisac Simo Matavulj, član Srpske

kraljevske akademije, jedan od najistaknutijih predstavnika srpskog

realizma. Pisao je bogatim i sočnim jezikom pripovetke iz života

rodne Dalmacije kao i Beograda u kojem je docnije živeo. Imao je

veliki dar posmatranja kao i sposobnost živopisnog slikanja i ljudi

i njihovog okruženja. Prevodio je francuske pisce Mopasana, Zolu,

Molijera. Dela: romani "Bakonja fra Brne", "Uskok", zbirke pripovedaka

"Iz primorskog života", "S mora i planine", "Beogradske priče".

        1910 - Rođen je Momofuku Ando, japanski "kralj rezanaca",

izumitelj "instant rezanaca" koji su bili hrana astronautima u

svemiru. Ando, rođen 1910. na Tajvanu, proizvodnju testenine počeo

je u Tajpehu, a kasnije je nastavio u Osaki. Osnovao je 1948.

fabriku "Nišin Food", bila je to fabrika koja je prva (1958.)

proizvela rezance u vrećici, a zatim i druge slične proizvode koji

su vremenom osvojili čitav svet.

        1916 - Poginulo je 455 putnika i članova posade od 588,

koliko ih je bilo u španskom putničkom brodu "Princ od Asturije"

u trenutku kad je udario u stenu u blizini brazilske obale i potonuo

posle samo nekoliko minuta.

        1933 - Nacionalsocijalistička radnička partija Nemačke

Adolfa Hitlera osvojila je 44 odsto glasova na izborima za Rajhstag

(Skupština), čima je postala odlučujuća politička snaga u

Nemačkoj.

        1945 - Američke trupe ušle su u Keln u Drugom svetskom

ratu.

        1946 - U Fultonu u američkoj državi Misuri britanski 

premijer Vinston Čerčil održao je čuveni govor u kojem

je prvi put upotrebljen termin "gvozdena zavesa" - "Od Šćećina na

Baltiku do Trsta na Jadranu gvozdena zavesa je spuštena preko

(evropskog) kontinenta".

        1953 - Umro je sovjetski lider Staljin, pravo ime bilo mu

je Josif Visarionovič Džugašvili. Upravljao je Sovjetskim Savezom

29 godina. Kao učenik bogoslovije pristupio je socijaldemokratama,

potom boljševicima. Pre Oktobarske revolucije 1917. ušao je u

Politbiro i Vojno-revolucionarni komitet u oktobru te godine. Od

aprila 1922. do smrti u martu 1953. bio je generalni sekretar

partije. Vremenom je ustrojio razrađen sistem sveopšte kontrole 

i represije. Masovne čistke je započeo 1934. i uklonio je brojne 

stare boljševike, partijske, državne i armijske rukovodioce, prvake

Kominterne. U ratu protiv Nemačke i njenih saveznika od 1941. do 

1945. bio je vrhovni komandant oružanih snaga i pod njegovim 

vođstvom Sovjetski Savez potpuno je potukao nacističku Nemačku. 

Stvorio je 1947. Informacioni biro komunističkih partija, pomoću

kojeg je nastojao da obezbedi uticaj u komunističkom svetu. Godine

1948. pokušao je da se obračuna s rukovodstvom KPJ. Ipak period

njegove vlade bio je obeležen ogromnim industrijskim napretkom.

Sovjetska država razvila je nuklearni potencijal (i u vojne i u

mirnodopske svrhe), kao i uspešan svemirski program.

        1953 - Umro je ruski kompozitor i pijanista Sergej

Sergejevič Prokofjev, jedan od najoriginalnijih muzičkih

stvaralaca 20. veka. Od 1918. živeo je u zapadnoj Evropi i SAD, a

1932. vratio se u otadžbinu. Dela: opere "Zaljubljen u tri narandže",

"Rat i mir", "Plameni anđeo", simfonijska bajka "Peća i vuk", baleti

"Romeo i Julija", "Pepeljuga", "Priča o kamenom cvetu", kantata

"Aleksandar Nevski", simfonije "Klasična simfonija", "Peta simfonija",

muzika za filmove "Aleksandar Nevski", "Ivan Grozni".

        1960 - Predsednik Ahmed Sukarno raspustio je indonežansku

Skupštinu.

        1964 - Umro je jedan od prvih filmskih snimatelja na

Balkanu Milton Manaki. Godine 1905. započeo je filmskom kamerom

da beleži događaje. Poseban dokumentarni značaj ima njegova

reportaža o boravku turskog sultana Mehmeda V 1911. u Bitolju,

snimci rumunskog i grčkog kralja, bugarskog cara, događaji iz

vremena mladoturske revolucije, balkanskih ratova (tada je snimio

i kralja Petra i regenta Aleksandra Karađorđevića), Prvog i

Drugog svetskog rata.

        1966 - Britanski putnički avion udario je u japansku

planinu Fuđi i svih 124 putnika i članova posade je poginulo.

        1970 - Stupio je na snagu ugovor o neširenju nuklearnog

oružja koji je potpisalo 45 zemalja.

        1984 - Umro je italijanski pevač Tito Gobi, operski bariton

svetskog ugleda. Posebno je upamćen po ulozi u "Toski" Đakoma

Pučinija u kojoj mu je partner bila Marija Kalas.

        1993 - Minut posle poletanja sa skopskog aerodroma srušio

se makedonski putnički avion tipa "Foker 100", što je preživelo

samo 20 od 97 putnika i članova posade.

        1998 - U terorističkom napadu tamilskih pobunjenika, koji

su u glavnom gradu Šri Lanke Kolombu aktivirali minibus pun

eksploziva, poginulo je 37 ljudi.

        1999 - Karlos Vestendorp, smenio je izabranog predsednika

Republike Srpske Nikolu Poplašena s obrazloženjem da ugrožava

mirovni proces.

        1999 - Arbitraža uspostavljena Dejtonskim mirovnim

sporazumom odlučila je da grad Brčko, do tada u sastavu Republike

Srpske, dobije status distrikta pod međunarodnim nadzorom.

        2000 - Izrael je odlučio da jednostrano povuče trupe

iz Libana, nezavisno od stava Sirije.

        2001 - Tokom rituala kamenovanja đavola, u stampedu

muslimanskih hodočasnika poginulo je najmanje 35 ljudi na mostu

Džamarat u blizini Meke.

        2003 - U samoubilačkom napadu palestinskih islamskih

terorista na autobus u severnoj izraelskoj luci Haifi poginulo je 15

ljudi, mahom studenata.

        2006 - Lider Srba u Hrvatskoj Milan Babić izvršio je

samoubistvo u svojoj ćeliji u zatvorskoj jedinici haškog tribunala

u Ševeningenu.

        2007 - Umro je Anri Troaja, jedan od najpopularnijih

francuskih pisaca 20. veka. Autor blizu 100 dela, Troaja je izvan

Francuske najpoznatiji po biografijama francuskih i ruskih

literata i istorijskih ličnosti, poput Tolstoja, Puškina, Flobera,

Zole, Katarine Velike i Ivana Groznog. Rođen je kao Lev Tarasov 

u Moskvi u imućnoj porodici. Nagradu "Gonkur" dobio je za svoju treću 

knjigu "Pauk". Njegove knjige prevedene su na desetine jezika, u jednoj 

anketi iz 1994. proglašen je za najpopularnijeg francuskog pisca.

        2007 - Najmanje 11 levičarskih pobunjenika i sedam vojnika

je ubijeno u borbama na jugu Kolumbije, a vladine snage su zaplenile

čitav arsenal oružja u borbama sa pripadnicima marksističke grupe

"Revolucionarne oružane snage Kolumbije".

        2007 - Preminula je Irena Davošir-Matanović, sopran,

solistkinja Opere Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu. Rođena

u Đurđevu u Bačkoj 1933, muzičko obrazovanje je stekla u

Muzičkoj školi "Isidor Bajić" u Novom Sadu. Solistkinja SNP-a je

od 1953. Ostala je upamćena po ulogama Tatjane ("Evgenije

Onjegin"), Mimi ("Boemi"), Lie ("Turandot"), Marženke ("Prodana

nevesta"), Dezdemone ("Otelo"), Margarete ("Faust").

        2008 - UNESKO je stavio na svoju listu proslava za

nastupajuću godinu stogodišnjicu rođenja Ljubice Marić i

130 godina od rođenja Milutina Milankovića.

 

        2013 - Umro je Ugo Čaves dugogodišnji lider Venecuele. 

Čaves, koji je bio skromnog porekla, ostvario je uspešnu vojnu 

karijeru, pre nego što je početkom 1990-ih ušao u politiku, 

s promenljivim uspehom. Na čelu te zemlje nalazio se 14 godina. 

Vremenom, postao je neka vrsta simbola protivljenja imperijalizmu, 

i interesima krupnog kapitala.

2015 - Započelo je uništavanje Nimruda, drevnog asirskog 

grada, smeštenog oko 30 kilometara južno od današnjeg Mosula, 

Irak. Islamska država je za uništavanje Nimruda, buldožerima, 

kao i drugih jedinstvenih starina, motivisana takozvanim verskim 

razlozima. 

2016 - Umro je Rej Tomlinson, pionir internet tehnologije 

i izumitelj i-mejla. Tomlinson, američki kompjuterski programmer, 

kao inženjer u istraživačkoj kompaniji "Bolt, Beranek i 

Njuman" 1971. izmislio je elektronsku poštu. Njegov izum uključivao 

je i upotrebu znaka @ u mejl adresama. Godine 2012. uvršten u 

"Internet kuću slavnih".