Dogodilo se na današnji dan

 

 Danas je subota, 15. februar,   2025. 

1564 - Rođen je italijanski astronom, fizičar i

matematičar Galileo Galilej, osnivač mehanike kao nauke (dinamike

i kinematike). Hidrostatsku vagu pronašao je 1585. a 1589.

formulisao je zakone slobodnog pada tela pod dejstvom sile teže i

kretanja po kosoj ravni. Uveo je pojmove ubrzanja i inercije.

Konstruisao je astronomski durbin, otkrio Orionovu maglinu,

neravnine na Mesecu, četiri Jupiterova satelita (Io, Evropa,

Ganimed i Kalisto), Venerine faze, pege na Suncu i konstatovao da je

Mlečni Put ogroman skup zvezda. Zalažući se za heliocentrični

sistem Nikole Kopernika i dokazujući da je geocentrični

ptolomejski sistem zabluda, 1616. sukobio se sa rimokatoličkom

crkvom. Sud inkvizicije prisilio ga je da se odrekne teze da se

Zemlja okreće oko Sunca.

        1710 - Rođen je francuski kralj Luj XV, koji je posle

smrti pradede Luja XIV stupio na presto u petoj godini života i

vladao do smrti 1774. Važio je za vladara koji se ponaša

neodmereno, rasipnički, od njega navodno potiču reči "posle mene

potop". Vodio je neuspešan Rat za austrijsko nasleđe i

Sedmogodišnji rat posle kojeg je Francuska morala da Velikoj

Britaniji prepusti Kanadu. Ukinuo je jezuitski rimokatolički red 

i konfiskovao im je imovinu (što se u tom periodu dogodilo 

u više evropskih zemalja).

        1763 - Mirovnim ugovorom u Hubertsburgu okončana su

neprijateljstva Austrije i Pruske u Sedmogodišnjem ratu. Pruska 

je zadržala Šleziju preotetu od Austrije i postala je jedna od

vodećih evropskih sila.

        1781 - Umro je nemački pisac, kritičar i teoretičar

umetnosti Gothold Efraim Lesing, oduševljeni pristalica

prosvetiteljstva, utemeljitelj savremene nemačke književnosti i

estetike. Odlučujuće je doprineo oslobađanju nemačke drame od

uticaja klasičnih i francuskih modela. Dela: drame "Mis Sara

Sampson", "Emilija Galoti", "Mudri Natan", komedija "Mina od

Barnhelma", kritike "Pisma o najnovijoj književnosti", "Hamburška

dramaturgija", "Laokoon", polemička satira "Vaspitanje ljudskog

roda", "Anti-Gece".

        1804 - Zbor uglednih Srba (najviđenijih ljudi sa

teritorije Beogradskog, odnosno Smederevskog, pašaluka) je u 

Orašcu kod Aranđelovca (u Marićevića jaruzi) doneo odluku o 

dizanju ustanka protiv Turaka i za vožda izabrao Karađorđa. 

Sukobi Srba i Turaka izbili su posle seče knezova koju su naredile 

beogradske dahije da bi zastrašile srpski narod i njegove prvake. 

Prvi srpski ustanak isprva je zahvatio krajeve zapadno od Kolubare, 

Šumadiju i Pomoravlje. Čitav Beogradski pašaluk oslobođen je 

1807. ali je sudbinu ustanka odredio ishod Rusko-turskog rata. 

Pošto su Rusija i Osmansko carstvo potpisali mir u Bukureštu 1812. 

Turska je ugušila ustanak 1813. Sretenje, dan kada je došlo do 

izbora Karađorđa za vožda, ali i do usvajanja prvog ustava 

Srbije 1835. godine - Sretenjskog, danas je državni praznik - Dan 

državnosti Srbije.

        1835 - U Kragujevcu je izvedena pozorišna predstava

Joakima Vujića "Fernando i Jarika" izrađena prema delu Karla

Ekartshauzena. Pod nazivom "Knjaževsko-serbski teatar",

inicijativom Joakima Vujuća i uz svestranu pomoć knjaza Miloša

Obrenovića, time je počelo s radom prvo pozorište u tadašnjoj

Kneževini Srbiji. Predstave su davane u vreme zasedanja Sretenjeske

skupštine 1835. Teatar je tada smešten u adaptiranim prostorijama

tipografije. Glumački ansambl, pored Vujića, sačinjavali su mladi

činovnici kao i đaci gimnazije, a muziku  je komponovao knežev

kapelmajstor Jožef Šlezinger. Predstave su, jednom sedmično i

prazničnim danima, priređivane za knjaza i njegove činovnike i

goste. Na repertoaru su bili Vujićevi  komadi ili njegovi prevodi

stranih dela.

        1835 - Donet je prvi ustav Kneževine Srbije, poznat kao -

Sretenjski. Po uzoru na francuski i belgijski ustav, tekst ustava

izradio je Dimitrije Davidović, poznati novinar i nacionalni

radnik. Knjaz Miloš Obrenović je već u martu 1835. suspendovao

ustav, iskoristivši negodovanje Austrije, Osmanskog carstva i

Rusije. Velike  sile smatrale su ga previše liberalnim, u

poređenju sa ustavima evropskih zemalja tog vremena, on je to i

bio, osim retkih izuzetaka  poput Francuske i Belgije.

        1857 - Umro je ruski kompozitor Mihail Ivanovič Glinka,

tvorac ruskog nacionalnog stila. Autor je prve ruske nacionalne

opere "Život za cara". Prvobitni naziv je navodno bio "Ivan

Susanjin", ali je, prema želji cara Nikolaja I preimenovana. Prema

istoimenoj poemi Aleksandra Puškina, napisao je libreto za operu

"Ruslan i Ljudmila". Ostala dela: fantazija "Kamarinskaja" (na teme

iz ruskih narodnih pesama), španske uvertire "Aragonska hota",

"Noć u Madridu", kamerna muzika, romanse, crkvena muzika, solo

pesme.

        1861 - Rođen je engleski filozof Alfred Nort Vajthed,

jedan od najznačajnijih anglosaksonskih mislilaca 20. veka. Najpre

se bavio matematičkom logikom i zajedno sa engleskim filozofom i

matematičarom Bertrandom Raselom napisao je "Principia

mathematica". Potom je razvio originalnu metafiziku, kosmološko

gledište o "večnim objektima". Smatrao je da filozofija ima

sudbonosan socijalno-istorijski značaj. Ostala dela: "Rasprava o

univerzalnoj algebri", "Organizacija mišljenja", "Istraživanje

principa prirodnog znanja", "Nauka i moderni svet", "Proces i

realnost", "Smeli poduhvati ideja", "Religija u bitnim svojstvima".

        1880 - Rođen je srpski književnik Grigorije Božović.

Diplomirao je na moskovskoj Duhovnoj akademiji, radio u prosveti,

bio predsednik prizrenske opštine, kao i okružni načelnik i

narodni poslanik. Slikovito je opisao stvarnost Stare i Južne 

Srbije (Kosovo, Metohija i današnja Makedonija) pre oslobođenja 

1912. u Balkanskim ratovima. Bio je aktivni i ugledni član 

Demokratske stranke. Streljan je u zanosu revolucionarne "pravde" 

1945. Napisao je desetine pripovedaka  koje se bave zivotom 

takozvanih malih ljudi u neoslobođenim  krajevima Stare i Južne 

Srbije. Rehabilitovan je odlukom Okružnog suda u Beogradu maja 2008.

        1898 - Počeo je Američko-španski rat u kojem su SAD od

Španije preotele Filipine, Guam, Portoriko i Kubu (pri čemu je

Kuba dobila nezavisnost).

        1901 - Umro je srpski pisac Marko Miljanov. Iako se

opismenio tek na pragu šeste decenije života, stvorio je delo

velike vrednosti. Učestvovao je u borbama protiv Turaka, u

hajdučkim akcijama, zatim i na čelu svog plemena Kuči. Opismenio

se nakon povlačenja, u 50. godini, iz javnog života zbog

neslaganja sa politikom kneza Nikole Petrovića. Beležio je narodna

predanja, lična iskustva i zapažanja i uspomene iz svog života i

života drugih ratnika. Dela: "Primeri čojstva i junaštva", "Pleme

Kuči u narodnoj priči i pjesmi", "Život i običaji Arbanasa".

        1910 - Rođena je Irena Sendler, poljska socijalna radnica

koja je iz varšavskog geta spasla oko 2.500 jevrejske dece. Tokom

Drugog svetskog rata radila je u varšavskom  zdravstvenom centru, i

u periodu između oktobra 1940. i aprila  1943. uz pomoć svog tima

od oko 20 ljudi, od nacista je iz  varšavskog geta uspela da izbavi

oko 2.500 jevrejske dece i  potom ih je, do daljnjeg, zbrinula u

sirotištima, bolnicama ili manastirima.

        1922 - U Hagu je održana prva sednica Međunarodnog suda

kojeg je 1920. osnovalo Društvo naroda.

        1942 - Umro je srpski kompozitor i dirigent Stanislav

Binički, autor marša "Na Drinu", direktor Beogradske opere.

Kompoziciju i solo pevanje studirao je u Minhenu, a po dolasku u

Beograd osnovao je vojni orkestar. Sa Stevanom Mokranjcem i Kostom

Manojlovićem osnovao je 1899. "Srpsku muzičku školu" koja sada

nosi ime "Mokranjac". Ostala dela: prva srpska opera "Na uranku",

horske pesme - zbirka "Seljančice", solo pesme, muzika za dramske

komade, vojni marševi.

        1942 - Japanske trupe su u Drugom svetskom ratu zauzele

Singapur i zarobile 85.000 hiljada britanskih vojnika, nanevši

Velikoj Britaniji najveći vojni poraz u istoriji. Veliko pomorsko

uporište palo je zbog krupne strateške greške: britanska komanda

je, računajući jedino na napad s mora, ostavila nezaštićeno

zaleđe prema Malaji.

        1944 - Srednjovekovni manastir Monte Kasino u Italiji,

čija je neposredna okolina pretvorena u uporište nemačkih snaga

u Drugom svetskom ratu, bombardovala je saveznička avijacija.

Monte Kasino je bio centar benediktinskog reda i središte prebogate

arhive, biblioteke i riznice. Sveti Benedikt od Nursije, osnivač

reda, ustrojio je manastirsko pravilo Monte Kasina još 529. godine.

Manastirski kompleks je tada potpuno uništen.

        1971 - Velika Britanija je prešla na decimalni novčani

sistem.

        1990 - London i Buenos Ajres obnovili su pune diplomatske

odnose, prekinute 1982. u vreme bezuspešnog pokušaja Argentine da

pripoji britanski posed Folklandska (Malvinska) ostrva u južnom

Atlantiku, nasuprot argentinske obale.

        1992 - Svetom liturgijom Jovana Zlatoustog, koju je služio

patrijarh srpski Pavle, u Beogradu je na praznik Sretenja Gospodnjeg

svečano obeležen kraj dugogodišnjeg raskola u Srpskoj

pravoslavnoj  crkvi. Činu izmirenja Crkve u zemlji i njenog

odvojenog dela (Novogračanička mitroplolija) u SAD, Kanadi,

Australiji i Zapadnoj  Evropi prisustvovali su najviši crkveni

velikodostojnici iz  otadžbine i iz inostranstva.

        1993 - Skupština Slovačke izabrala je ekonomistu Mihala

Kovača za prvog predsednika novoformirane države.

        1994 - Severna Koreja pristala je da otvori deo nuklearnog

programa za međunarodnu inspekciju.

        1994 - Izvršena je smrtna kazna nad ruskim serijskim

ubicom Andrejem Čikatilom, "Rostovskim trbosekom", koji je silovao

i iskasapio više od 50 osoba.

        1996 - U eksploziji skladišta municije blizu predsedničke

palate u glavnom gradu Avganistana Kabulu poginulo je najmanje 60

osoba.

        2003 - Umro je srpski pisac Aleksandar Tišma, član Srpske

akademije nauka i umetnosti i Akademije umetnosti u Berlinu. Njegova

dela prevođena su na dvadesetak jezika, a i sam se bavio

prevođenjem sa mađarskog i nemačkog. Dela: zbirke pesama

"Naseljeni svet", "Krčma", knjige pripovedaka "Krivice", "Nasilje",

"Povratak miru", "Škola bezbožništva", romani "Za plavom

devojkom", "Knjiga o Blamu", "Upotreba čoveka", "Vere i zavere",

zbirka putopisa "Drugde".

        2003 - Najveće antiratne demonstracije od rata u Vijetnamu

održane su u 400 gradova u 60 zemalja - oko 10 miliona ljudi

protestovalo je zbog namere SAD i Velike Britanije da, bez odluke

Saveta bezbednosti Ujedinjenih nacija, napadnu Irak.

        2004 - U požaru u petospratnom tržnom centru u gradu

Đilin na severoistoku Kine poginule su najmanje 53 osobe. Samo

nekoliko sati docnije, u požaru koji je zahvatio hram u Hainingu u

kineskoj pokrajini Džeđang, poginulo je 40 vernika.

        2004 - U Kini je izvršena smrtna kazna nad Jangom

Sinhaijem, jednim od najgorih serijskih ubica, koji je za četiri

godine ubio 67 ljudi i silovao najmanje 20 žena.

        2007 - Umro je srpski književnik sa Kosmeta Aca

Rakočević. Decenijama se nalazio na mestu urednika prištinskog 

"Jedinstva". Bio je plodan prozni pisac i njegovo delo svedoči o 

brojnim stradanjima Srba na Kosovu i Metohiji. Dela: "Neveseli 

izvor", "Kad su svici lagali", "Državna deca","Samoća", "Čovek 

koji preskače vazduh", "Po svetu s Kosovom o vratu" i "Strah 

od sutra".

        2009 - Australija je crkvenim službama širom zemlje

ožalila žrtve smrtonosnih požara, najgorih koji su zahvatili 

tu zemlju tokom prethodnih 100 godina, u kojima je život izgubila

najmanje 181 osoba, uništeno je 1.800 kuća, a 7.000 ljudi je

ostalo bez krova nad glavom.

2012 - Najveći svetski internet pretraživač Gugl 

(Google) čestitao je Srbiji Dan državnosti, postavivši na 

naslovnu stranu svog domena za Srbiju motiv iz Sretenjskog ustava 

iz 1835. i naziv pretraživača srpskom ćirilicom. 

2013 - Prilikom pada delova meteorita u Čeljabinskoj oblasti,

na istočnim obroncima Urala, oko 1.200 osoba je povređeno, blizu 3.000 

zgrada je oštećeno a ukupna šteta procenjena je na više od milijardu 

rubalja.

2014 - Francuski atletičar Reno Lavileni oborio je, 

preskočivši 6,16 metara, svetski rekord u skoku s motkom u dvorani 

koji je postavio Ukrajinac Sergej Bubka. 21 godinu ranije. 

2020 - Preminuo je Vatroslav Mimica, filmski reditelj, 

scenarista, producent. Bio je pripadnik pokreta otpora tokom Drugog 

svetskog rata, kao borac NOP-a. Studirao je medicinu u Zagrebu. Jedan 

je od tvoraca, i direktor, Jadran filma, među osnivačima je i 

Zagrebačke škole crtanog filma. Mimica je tvorac nekih od najznamenitijih 

ostvarenja kinematografije negdašnje Jugoslavije, između ostalog i filma 

o Banović Strahinji, jednom od najbitnijih heroja srpske epike. 

Filmovi: "Prometej s otoka Viševice", "Kaja, ubit ću te", "Poneđeljak 

ili utorak", "Događaj", "Seljačka buna", "Banović Strahinja".

2021 - Brod, na kojem se nalazilo više od 700 lica, potonuo 

je na reci Kongo. Oko 300 je preživelo, a 60 poginulih je pronađeno. 

Pretovareno plovilo kretalo se uzvodno od Kinšase, glavnog grada Konga, 

put Mbandake približno 700 kilometara severoistočno, ali je potonulo 

ubrzo posle polaska, nedaleko od sela Longola Ekoti. Osim preopterećenosti, 

mogući uzrok tragedije je i noćna vožnja, inače strogo zabranjena na 

reci Kongo. Zbog loše putne mreže u Kongu je rečni saobraćaj 

preovlađujući oblik transporta.

2023 - Preminula je Rakel Velč, proslavljena američka glumica. 

Najpoznatija je po ulogama u filmovima "Fantastično putovanje", američkom 

naučnofantastičnom filmu iz 1966. godine u režiji Ričarda Flajšera. 

Proslavila se ulogom u "Milion godina pre nove ere", britanskom avanturističkom 

filmu takođe iz 1966. u režiji Dona Čefija. Bila je simbol seksipilnosti 

sezdesetih i sedamdesetih 20. veka.

        - Danas je veliki hrišćanski praznik Sretenje, koji

se slavi u znak sećanja na susret Isusa Hrista i starca Simeona iz

Jerusalima. Susret se zbio u Jerusalimskom hramu gde je Bogorodica

dovela malog Hrista. Starac je u njemu prepoznao obećanog Mesiju.