Dogodilo se na današnji dan
Danas je petak, 5. januar, 2025.
1066. godine – Umro je Eduard Ispovednik, anglosaksonski kralj od 1042. godine, po kojem su nazvani anglosaksonski pravni običaji, kodifikovani posle njegove smrti – “Leges Edwardi confeshoris”.
1589. godine – Umrla je francuska kraljica italijanskog porekla Katarina de Mediči, ćerka gospodara Firence Lorenca II, koja je posle smrti muža Anrija II od 1560. godine vladala Francuskom kao regentkinja. Uz podršku pape Grgura XIII organizovala je 1572. godine pokolj hugenota (protestanata) poznat kao Vartolomejska noć.
1592. godine – Rođen je Šah Džehan, poznat i kao princ Haram, mogulski car od 1628. do 1658. godine, kad ga je zbacio sin Aurangzeb. Sagradio je čuveni mauzolej Tadž Mahal za caricu Mumtaz Mahal u kojem je i on sahranjen 1666. godine. Premestio je prestonicu iz Agre u Delhi 1648. godine.
1723 - Rođen je škotski ekonomista i filozof Adam Smit (Smith), uz Dejvida Rikarda (David Ricardo) najpoznatiji predstavnik engleske klasične političke ekonomije ("Bogatstvo naroda", "Teorija moralnih osećanja").
1806 - Napoleon je proglasio Holandiju kraljevinom i za kralja postavio svog brata Luja Bonapartu (Luis).
1819 - Rođen je engleski astronom i matematičar Džon Kauč Adams (John Couch). Na osnovu nepravilnosti u kretanju Urana, odredio je, skoro istovremeno sa Irbenom Leverjeom (Urbain Le Verrier), putanju Neptuna.
1826 - Umro je nemački kompozitor i pijanist Karl Marija fon Veber (Carl Maria, Weber), jedan od kreatora romantičnog izraza u nemačkoj muzici, a njegovo remek delo "Čobni strelac" smatra se prototipom nemačke romantične opere.
1827 - Turske trupe zauzele su Akropolj i ušle u Atinu, nakon što su slomile ustanak za oslobođenje Grčke.
1834. godne – U Kragujevcu su izašle “Novine serbske”, prvi srpski informativni list štampan u zemlji, službeno glasilo kneževine Srbije. Prvi urednik bio je Dimitrije Davidović, osnivač “Novina serbskih” u Beču (1813-21).
1837 - Srpski knez Miloš Obrenović postavio je prve ekonome (agronomi), čiji je zadatak bio da savetuju seljake i nastoje da svaki od njih zaseje određenu količinu pšenice, ovsa, ječma, kukuruza, krompira...
1873 - Pod pritiskom Britanije, sultan Zanzibara Said bin Bargaš (Bargash) zatvorio je zanzibarsko tršište robova.
1878 - Rođen je meksički revolucionar Fransisko Pančo Vilja (Francisco Pancho Villa), lider seljačke revolucije u Meksiku (1910-17), uz Emilijana Zapatu najpopularniji meksički narodni tribun. Proglašen je 1966. za meksičkog nacionalnog junaka.
1883 - Rođen je engleski ekonomista Džon Majnard Kejnz (John Maynard Keynes), poznat po delu "Opšta teorija zaposlenosti, kamate i novca", koje je donelo radikalan zaokret u ekonomskoj teoriji.
1887 - Rođen je srpski lekar Kosta Todorović, infektolog i mikrobiolog, član Srpske akademije nauka i umetnosti i Nacionalne akademije za medicinu u Parizu. Pored naučnih, značajan je njegov rad na bibliografiji jugoslovenskih publikacija iz mikrobiologije, imunologije, epidemiologije i higijene.
1898 - Rođen je španski pesnik i dramski pisac Federiko Garsija Lorka (Federico Garcia Lorca), jedna od najznačajnijih ličnosti španske književnosti 20. veka. Streljali su ga pripadnici Frankove (Franco) civilne garde 1936. ("Ciganski romansero", "Pesnik u Njujorku", "Krvava svadba", "Dom Bernarde Albe").
1895. godine – Nemački fizičar Vilhelm Konrad Rentgen, objavio je da je pronašao x-zrake, kasnije po njemu nazvane “Rentgenovi zraci”.
1915 - Žene su u Danskoj dobile pravo glasa.
1916 - Britanski feldmaršal irskog porekla, lord Horejšo Herbert Kičener (Horatio, Kitchener), osvajač Sudana i ministar rata u Prvom svetskom ratu, potonuo je sa oklopnom krstaricom "Hempšir" koja je, ploveći u Rusiju, naišla na minu.
1916. godine – Pred Medovskim zalivom u Albaniji potonuo je italijanski brod “Brindizi” s južnoslovenskim iseljenicima, dobrovoljcima iz Kanade i SAD koji su krenuli da pomognu Srbiji i Crnoj Gori u Prvom svetskom ratu. Poginulo je 390 ljudi, a 102 je spašeno.
1919. godine – Osnovana je Nemačka radnička partija, koja je kasnije nazvana Nacional-socijalistička. Na vlast je došla 1933. godine, a njen lider Adolf Hitler postao je kancelar Nemačke.
1919. godine – U Berlinu je počeo ustanak predvođen komunističkom organizacijom “Savez Spartaka” s Rozom Luksemburg i Karlom Libknehtom na čelu.
1925. godine – Guverner američke savezne države Vajoming je postala Neli Tejlor Ros, prva žena guverner u istoriji SAD.
1928. godine – Rođen je Zulfikar Ali But, predsednik Pakistana (1971-73. godine). Od avgusta 1973. godine bio je predsednik vlade koja je priznala nezavisnost Bangladeša. U julu 1977. godine vojnim pučem ga je zbacio s vlasti general Mohamed Zija ul Hak, u martu 1978. godine osuđen je na smrt pod optužbom da je naredio ubistva političkih protivnika. Obešen je u aprilu 1979. godine.
1938. godine – Rođen je španski kralj Huan Karlos I, koji je posle smrti diktatora Fransiska Franka 1975. godine imao presudnu ulogu u uspostavljanju demokratskog poretka u Španiji.
1942. godine – Na osnovu sporazuma s nacističkom Nemačkom, Prvi korpus bugarske fašističke vojske započeo je u Drugom svetskom ratu okupaciju jugoistoka Srbije.
1949. godine – Na sastanku u Moskvi vlade SSSR, Bugarske, Čehoslovačke, Mađarske, Poljske i Rumunije donele su odluku o stvaranju Saveta za uzajamnu ekonomsku pomoć (SEV) radi organizacije i usklađivanja dugoročnog razvoja zemalja članica. Iste godine SEV-u je pristupila Albanija, a 1950. godine Istočna Nemačka. Savet je rasformiran 1991. godine.
1964. godine – Tokom posete Svetoj zemlji papa Pavle VI sastao se u Jerusalimu s patrijarhom Atinagorom I. To je bio prvi susret poglavara dve crkve od 15. veka i prva poseta rimokatoličkog poglavara Svetoj zemlji.
1969. godine – SSSR je lansirao vasionski brod “Veneru 5” u pravcu Venere, a pet dana potom i “Veneru 6”, koji su do te planete stigli 16, odnosno 17. maja.
1976. godine – U Kambodži u vreme režima Crvenih Kmera proglašen je novi ustav kojim je naziv zemlje promenjen u Demokratska Kampućija.
1991. godine – Umro je srpski pisac Vasko Popa, clan Srpske akademije nauka i umetnosti, najprevođeniji srpski pesnik u drugoj polovini 20. veka. Nazivan je jezičkim čudotvorcem i poslednjim velikim originalnim pesnikom. Najznačajnija dela: “Kora”, “Nepočin-polje”, “Sporedno nebo”, “Od zlata jabuka”, “Urnebesnik”.
1993. godine – Tanker “Braer” ispustio je 85.000 tona sirove nafte pored obala Velike Britanije.
1996. godine – U Gazi je ubijen palestinski terorista Jahja Ajaš, zvani “inženjer”, osumnjičen da je organizator talasa samoubilačkih terorističkih napada u Izraelu u kojima je poginulo desetine jevrejskih civila. Poginuo je pošto je u njegovim rukama eksplodirao mobilni telefon.
1997. godine – Rusija je povukla poslednje jedinice Ministarstva odbrane iz Čečenije, privremeno okončavši vojnu kampanju protiv islamskih terorista u toj republici.
1999. godine – SAD su produžile ekonomske sankcije protiv SR Jugoslavije uvedene u junu 1998. godine zbog eskalacije kosovske krize; beogradski Fond za humanitarno pravo objavio je podatke prema kojima je 2.000 ljudi nasilno izgubilo život tokom 1998. godine na Kosovu.
2003. godine – Umro je Masimo Điroti, jedan od najpopularnijih filmskih umetnika u posleratnoj italijanskoj kinematografiji, poznat po ulogama u filmovima Lukina Viskontija “Opsesija”, “Smisao” i “Veštice”.
2005 - Na referendumu u Švajcarskoj odlučeno je da se ta država pridruži "šengenskoj zoni."
2006. godine – U muslimanskom svetom gradu Meki (Saudijska Arabija) poginulo je najmanje 76 osoba, a 62 su povređene, kada se jedna četvorospratnica srušila tokom tradicionalnog hadžiluka.
Коментари
Постави коментар