Dogodilo se na današnji dan

 

Danas je petak, 13. decembar, 2024. Do kraja godine ima 18 dana.

 1204 - Umro je jevrejski filozof, lekar, matematičar i

astronom Mojsije Majmonid, sledbenik Aristotela, najveći jevrejski

filozof srednjeg veka. U najvažnijem filozofskom delu "Vodič

ljubavi" nastojao je da racionalizuje religiju, što je izazvalo 

žestoku osudu ortodoksnih pristalica judaizma. Napisao je više 

astronomskih i matematičkih rasprava i 18 medicinskih traktata.

        1553 - Rođen je francuski kralj Anri IV, prvi monarh 

iz dinastije Burbona, prethodno kralj Navare i vođa hugenota

(francuski protestanti, kalvinisti) u verskom ratu s rimokatolicima.

Tokom vladavine od 1589. do smrti 1610. povratio je Francuskoj

unutrašnji mir "Nantskim ediktom" o verskoj toleranciji 1598,

učvrstio je ekonomski i politički i ojačao kraljevsku vlast.

Ubio ga je jedan katolički verski fanatik. U Francuskoj gde je 

prozvan "Anri dobri" ponekad ga ističu kao najvećeg vladara 

u istoriji te zemlje.

        1570 - Mirom u Šćećinu Danska je priznala nezavisnost

Švedske.

        1642 - Holandski moreplovac Abel Tasman otkrio je zemlju

kojoj je dao ime holandske provincije Novi Zeland, ali se zbog

straha od domorodaca Maora nije iskrcao. Zasluge za otkriće Novog

Zelanda pripadaju i engleskom moreplovcu Džejmsu Kuku, koji se

1769. iskrcao na jedno od novozelandskih ostrva.

        1780 - Rođen je ruski diplomata Karl Robert Vasiljevič

Neselrode, ministar inostranih poslova Rusije od 1822. do 1856.

Vodio je izrazito reakcionarnu politiku, oličenu u Svetoj alijansi

(osnovana posle Bečkog kongresa 1815. s ciljem suzbijanja 

revolucionarnih tendencija). Odgovoran je za ulazak Rusije 1853. 

u Krimski rat protiv Turske. U rat protiv Rusije potom su stupile 

Francuska, Britanija i Sardinija (Pijemont). Posle ruskog poraza 

1856. podneo je ostavku.

        1784 - Umro je engleski pisac i leksikograf Semjuel

Džonson, čiji je "Rečnik engleskog jezika" iz 1755. više od

veka važio za najautoritativniji na engleskom govornom području.

Zahvaljujući knjizi njegovog prijatelja Džejmsa Bosvela "Život

dr Džonsona", koja se smatra retko dobrom biografijom, postao je

opšte poznat. Ostala dela: poema "Taština ljudskih želja",

tragedija "Irena", kritičarsko delo "Životi pesnika".

        1797 - Rođen je nemački pisac Hajnrih Hajne, jedan od

najvećih pesnika 19. veka, čija je poezija suptilnog lirizma

i osećajnosti vrhunsko dostignuće romantizma. Posle studija 

prava u Getingenu i putovanja po Evropi, napustio je Nemačku 

i otišao u Pariz. Tu se sprijateljio sa Karlom Marksom i napisao 

pesmu "Tkači" i satiričnu poemu "Nemačka, zimska bajka". Prethodno 

je "Knjigom pesama" 1827. uneo u nemačku liriku potpuno nov ton, 

što je učinio i u nemačkoj prozi delom "Slike sa putovanja". 

U Parizu je delovao kao neka vrsta kulturnog posrednika između Nemaca 

i Francuza - proznom zbirkom "Salon" obaveštavao je Nemce o duhovnim

prilikama u Francuskoj, a za francuske čitaoce napisao je dela "O

istoriji novije lepe književnosti u Nemačkoj" i "Prilog istoriji

religije i filozofije u Nemačkoj". Njegova poezija je vrhunsko

dostignuće nemačkog romantizma. Ostala dela: zbirke "Nove pesme",

"Romansero", spev "Ata Trol".

        1808 - Madrid je kapitulirao pred francuskim carem

Napoleonom I.

        1816 - Rođen je nemački industrijalac i pronalazač Ernst

Verner fon Simens, koji je s trojicom braće osnovao gigantsku

kompaniju "Simens". Pronašao je 1846. telegraf s kazaljkom, 1866.

dinamo mašinu, a 1879. električni tramvaj.

        1862 - U bici kod Frederiksburga u Američkom građanskom

ratu, južnjački general Robert Li sa 72.000 vojnika potukao je

severnjačkog generala Ambrouza Bernsajda, pod čijom komandom

je bilo oko 114.000. Tokom teških borbi duž reke Masaponaks, 

Bersajd je izgubio više od 12.000 vojnika.

        1877 -  Srpski kralj Milan Obrenović (tada knez) odazvao

se pozivu Rusije koja je zaratila s Turskom. Srbija je objavila rat, 

iako se još nije oporavila od poraza u prethodnom ratu sa Turskom. 

Srpska vojska je ubrzo potukla Turke i oslobodila je Niš, Belu 

Palanku, Pirot, Kuršumliju, Prokuplje, Vranje, Kosovo (veliki deo 

Stare Srbije). Krajem januara 1878. rat je završen mirom Rusije 

i Turske u San Stefanu, izrazito na štetu Srbije. Odredbe mira u 

San Stefanu - kojima je ustrojena Velika Bugarska - evropske sile 

nisu priznale i one su izmenjene na Berlinskom kongresu kasnije 

iste godine. Srbija je od tada i formalno međunarodno priznata 

kao nezavisna država, uz teritorijalna proširenja - Pirotski, 

Vranjski, Niški i Toplički okrug. Ipak, srpska vojska bila je 

primorana da se povuče sa Kosova, koje je prethodno oslobodila, 

što je veoma teško primljeno.

        1937 - Japanske trupe okupirale su kineski grad Nanking.

Tokom narednih šest sedmica stradalo je oko 200.000 Kineza, mahom

civila. U kineskoj istoriografiji taj period najčešće se naziva

"silovanje Nankinga".

        1939 - U prvoj velikoj pomorskoj bici u Drugom svetskom

ratu britanske krstarice "Ekseter", "Ajaks" i "Ahil" kod zaliva La

Plata u Atlantskom okeanu teško su oštetile i onesposobile

nemački bojni brod "Admiral Graf fon Špe", koji je tokom gusarskog

krstarenja u južnom Atlantiku i Indijskom okeanu prethodno potopio

devet trgovačkih brodova.

        1943 - Sovjetska vlada je u Drugom svetskom ratu

saopštila da odluke Drugog zasedanja "Antifašističkog veća

narodnog oslobođenja Jugoslavije" (AVNOJ) "pomažu daljoj uspešnoj

borbi naroda Jugoslavije" protiv nacističke Nemačke.

        1944 - Japanski avion napunjen eksplozivom, kojim je

upravljao pilot samoubica - kamikaza, udario je u američku krstaricu

"Nešvil" i usmrtio 133 člana posade.

        1967 - Sedam meseci posle uspostavljanja vojne diktature

u Grčkoj, vojna vlada je skršila kontraudar i kralj Konstantin

primoran je da sa porodicom pobegne u Rim. Kralj je prethodno u

poruci naciji zatražio podršku u "obnavljanju demokratije i

slobode", ali su njemu lojalne jedinice bile nepovezane i izolovane,

a vojna hunta unapred obaveštena o kontraudaru. Vojna vlada krivila

je krunu za teško stanje u kojem se zemlja tada našla. Kraljevska

porodica u Grčkoj nije bila popularna, otuda je monarhiju u Grčkoj

srušila jedna izrazito desna vlada.

        1981 - General Vojćeh Jaruzelski zaveo je vanredno stanje

u Poljskoj. Zabranjena je dalja aktivnost takozvanog nezavisnog

sindikata "Solidarnost". Vojnim pučem Jaruzelskog tada je otklonjena

mogućnost vojne intervencije.

        1982 - U zemljotresu u Severnom Jemenu, u provinciji Damar,

stotinak kilometara jugoistočno od glavnog grada Sane, poginulo je

oko 3.000 osoba.

        1988 - U Kongu (Brazavil) je potpisan protokol Angole, Kube 

i Južne Afrike, uz posredovanje Sovjetskog saveza i SAD, kojim je 

obezbeđen put ka nezavisnosti Namibije (Jugozapadna Afrika) i 

zaustavljanje građanskog rata u Angoli, započetog novembra 1975. 

Građanski rat u toj zemlji je ipak okončan tek aprila 2002. godine.

        1990 - Predsednik Afričkog nacionalnog kongresa Oliver

Tambo došao je u Južnu Afriku, prvi put posle 30 godina

izbeglištva.

        1991 - Bivše sovjetske republike Kazahstan, Kirgizija,

Tadžikistan, Turkmenistan i Uzbekistan odlučile su da se

priključe Zajednici Nezavisnih Država.

        1994 - Predsednik Namibije Sam Nujoma i njegova vladajuća

partija proglašeni su pobednicima prvih izbora posle sticanja

nezavisnosti te afričke države.

        1995 - Evropski parlament primio je Tursku u evropsku

Carinsku uniju, uprkos krupnih zamerki Ankari zbog kršenja ljudskih

prava.

        1995 - Rumunski putnički avion srušio se posle poletanja

sa aerodroma u Veroni, u severnoj Italiji, i nesreću nije preživeo

niko od 49 lica u letelici.

        2001 - Petorica islamskih terorista-samoubica upali su u

zgradu Kongresa u Nju Delhiju i u oružanom okršaju s pripadnicima

obezbeđenja 14 osoba je poginulo, uključujući teroriste. Indija

je optužila dve militantne islamističke grupe iz Pakistana za

umešanost u napad.

2001 - Preminuo je Lazar Milin, sveštenik Srpske pravoslavne 

crkve, profesor Bogoslovskog fakulteta, pisac. Gimnaziju je završio Rumi, 

u rodnom Sremu, a teološki fakultet u Beogradu. Bio je katiheta veroučitelj 

u gimnazijama u Šapcu i Valjevu. Doktorirao je 1952. Radio je na katedri 

Apologetika sa istorijom religije na Bogoslovskom fakultetu SPC u Beogradu, 

gde je bio dekan u više navrata. Na bogoslovsko-naučnim usavršavanjima 

boravio u inostranstvu, u Strazburu 1958, Bernu 1962, Parizu 1967. Vladao 

je nizom jezika, francuskim, nemačkim, ruskim, pa i latinskim, osim razume 

se crkvenoslovenskog. Kao duhovnik, služio je punih pola veka u kalemegdanskim 

crkvama Ružica i Sveta Petka. Bio je omiljen kao sveštenik, retke duhovne 

i intelektualne snage, i izuzetno plodan kao pisac. Dela: "Razgovori o veri", 

"Naučno opravdanje religije I - VI", "Hristov drugi dolazak", "Subota i 

nedelja u Svetome pismu", "Natprirodno otkrivena religija", "Bog postoji".

        2003 - Trupe SAD u Iraku uhapsile su kod Tikrita svrgnutog

iračkog predsednika Sadama Huseina, koji se krio otkako su u junu

te godine američke snage skršile otpor Iračana.

        2003 - Predsednik SAD Džordž Buš potpisao je zakon kojim

su uvedene sankcije Siriji zbog njenih navodnih veza s teroristima.

        2006 - Belgijska nacionalna televizija priredila je u

udarnom večernjem terminu simulaciju otcepljenja Flandrije. Čak 89

odsto gledalaca izjavilo je da je poverovalo da je Belgija prestala

da postoji nakon navodne odluke flamanske skupštine. Vest su

ozbiljno shvatili čak i neki međunarodni i diplomatski krugovi.

2010 - Umro je Ričard Holbruk, američki diplomata.

Smatran je za "arhitektu" Dejtonskog sporazuma. Radio je u svim 

administracijama demokrata od kraja 1960-ih godina. Tokom administracije 

Bila Klintona Holbruk je bio ambasador u Nemačkoj 1993-94. godine, 

pomoćnik državnog sekretara za evropske poslove 1994-95, a od

1999. do 2001. godine ambasador SAD pri UN. Njegov diplomatski stil 

mu je doneo nadimke "Buldožer" i "Pobesneli bik".

2013 - Kairo se našao pod snegom, prvi put nakon 112 godina. 

Talas hladnoće zahvatio je Bliski istok, pa je snežni pokrivač, koji 

se ne pamti u tim krajevima, pokrio više zemalja regiona.

2016 - Sirijska vojska preuzela je potpunu kontrolu nad Alepom. 

Odbrana pobunjenika slomljena je prethodnog dana, što je omogućilo 

veliko napredovanje sirijske vojske i dovelo do povlačenja pobunjenika 

u nekoliko okruga zapadno od zone sukoba. Veliki delovi Sirije ostali su 

i dalje u rukama pobunjenika, poput drevnog grada Palmire.