Dogodilo se na današnji dan

 

 Danas je petak, 19. april, 2024.

    1689 - Umrla je švedska kraljica Kristina Avgusta, koja

je 1644. okončala rat s Danskom i 1648. Tridesetogodišnji rat,

učinivši Švedsku velikom silom, a Baltik "švedskim morem".

Kraljica je postala 1632, u osmoj godini života, a krunisana je 12

godina docnije. Na dvoru je okupljala učene ljude i bila je mecena

nekolicini naučnika i umetnika, među kojima se nalazio i Rene

Dekart. Prinuđena je da abdicira 1654. zbog tajnog prelaska u

rimokatolicizam. Ostatak života provela je putujući po Evropi, 

da bi se na kraju nastanila u Rimu, gde je i umrla.

        1775 - Američki rat za nezavisnost počeo je porazom

Britanaca kod Leksingtona i Konkorda.

        1824 - Umro je engleski pisac Džordz Gordon Bajron, jedan

od rodonačelnika evropskog romantizma. Njegova poezija oličavala

je slobodarski duh suprotstavljen društvenim normama. Bio je

zaljubljen u antičku kulturu. Britaniju je napustio razočaran 

1816. i u Italiji je stvorio najveća dela: "Čajld Herold", "Kain", 

"Manfred", "Don Žuan". Zaputio se 1823. s ciljem da pomogne borbu 

Grka za oslobođenje od Turaka, ali je ubrzo oboleo od malarije 

i umro je u aprilu 1824. ne ostvarivši ideal da se bori

za slobodu grčkog naroda.

        1881 - Umro je engleski državnik Bendžamin Dizraeli,

osnivač i vođa konzervativaca, premijer 1868. i od 1874. do 1880.

Započeo je osvajački rat protiv Bura 1877, pokorio Avganistan

(privremeno) i osvojio Kipar. Bio je protivnik Rusije i Francuske,

a podržavao je Austro-Ugarsku i Tursku.

        1882 - Umro je engleski prirodnjak Čarls Robert Darvin,

tvorac teorije evolucije. Tokom ekspedicije brodom "Bigl" od 1831.

do 1836. sakupio je naučni materijal na osnovu kojeg je ustrojio

svoju teoriju razvitka živih bića. Putovanje Biglom opisao je u

knjizi "Put prirodnjaka oko sveta". Na obalama Južne Amerike i

ostrvima Tihog okeana proučavao je geološke formacije, biljke i

životinje i zaključio je da su se organizmi postepeno menjali. U

epohalnom delu "Postanak vrsta putem prirodnog odabiranja" razradio

je tezu o evoluciji. "Postanak vrsta" potpuno je izmenio dotadašnja

shvatanja u biologiji, ali je izazvao i žestoka protivljenja.

Ostala dela: "Promenljivost životinja i biljaka pod domaćim

uslovima", "Poreklo čoveka".

        1906 - Umro je francuski fizičar i hemičar Pjer Kiri,

koji je sa suprugom Marijom Kiri-Sklodovskom i Antoanom Anrijem

Bekerelom podelio 1903. Nobelovu nagradu za fiziku. S bratom Žakom

otkrio je 1880. piezoelektricitet. Proučavao je magnetske pojave, 

a 1898. sa suprugom je pronašao radioktivne elemente polonijum 

i radijum. Dokazao je 1903. da soli radijuma spontano oslobađaju

toplotu. Radovi Pjera i Marije Kiri postavili su temelje moderne

nauke o radioaktivnosti i pokazali da radioktivnost uglavnom ne

zavisi od spoljašnjih uslova.

        1911 - U Portugaliji je odvojena crkva od države.

        1932 - Vlada Kraljevine Jugoslavije donela je Zakon o

zaštiti zemljoradnika kojim je proglašen šestomesečni

moratorijum na dugove i obustavljena prisilna zaplena imovine. Oko

709.000 seljaka-dužnika dugovalo je sedam milijardi dinara, mahom

lihvarima i trgovcima.

        1939 - Streljan je Sima Marković, srpski političar,

matematičar i filozof, profesor Beogradskog univerziteta i vođa

tzv. desne frakcije u Komunističkoj partiji Jugoslavije. Doktorirao

je matematiku 1913. kod Mihaila Petrovića (Mika Alas). Od 1926. do

1928. bio je generalni sekretar KPJ, iz koje je isključen 1929, a

ponovo primljen 1935. Stradao je u Sovjetskom Savezu, u Moskvi, kao

žrtva staljinističkih čistki. Dela: "Nacionalno pitanje u

svetlosti marksizma", "Iz nauke i filozofije", "Teorija

relativnosti", "Tragizam malih naroda".

        1943 - Preživeli Jevreji Varšavskog geta, iz kojeg su 

do tada nemački nacisti likvidirali pola miliona ljudi, digli su

ustanak i do 16. maja 1943. odolevali su neuporedivo jačim

nacističkim snagama. Izginulo je više od 13.000 ustanika, a 58.000

je poslato u koncentracione logore i likvidirano. Iz geta, koji su

posle propasti ustanka Nemci sravnili sa zemljom, preživele su

samo 82 osobe.

        1945 - Američke trupe su u Drugom svetskom ratu zauzele

nemački grad Lajpcig.

        1953 - Istraživački centar za realizaciju nuklearnog

programa tadašnje FNRJ u Vinči postao je "Institut za nuklearne

nauke". Taj dan prihvaćen je kao dan Instituta.

        1960 - Prvi predsednik Južne Koreje Singman Ri povukao se

s vlasti pod pritiskom studentskih protesta širom zemlje protiv

izbornih prevara.

        1971 - Sovjetski Savez je lansirao kosmičku stanicu

"Saljut" u orbitu oko Zemlje.

        1975 - Maoistički pokret "Crvenih Kmera" ovladao je celom

Kambodžom.

        1975 - S kosmodroma Bajkonur (u današnjem Kazahstanu)

sovjetskom raketom lansiran je prvi indijski veštački satelit.

        1984 - Lansiran je prvi kineski telekomunikacioni satelit,

što su pre Kine uspeli samo Sovjetski Savez i SAD.

        1989 - U eksploziji tokom pomorskih manevara u Atlantiku

na američkom vojnom brodu "Ajova" poginulo je 47 osoba.

        1993 - Više od 80 pripadnika jedne američke verske sekte,

uključujući njihovog vođu Dejvida Koreša, ubili su federalni

agenti nakon što su, posle 51 dana opsade, upali u središte

sekte u teksaškom gradu Vako.

        1994 - U Francuskoj je na doživotnu robiju osuđen

nacistički ratni zločinac u Drugom svetskom ratu Pol Tuvije.

        1995 - U eksploziji podmetnutoj u jednu federalnu zgradu 

u američkom gradu Oklahoma Siti poginulo je najmanje 168 osoba.

        1999 - Prilikom NATO bombardovanja Novog Sada pogođena je

arhitektonski izuzetno vredna zgrada Izvršnog veća Vojvodine u

najužem gradskom jezgru - popularna "Banovina". Reč je o zgradi

negdašnje banske uprave Dunavske banovine Kraljevine Jugoslavije.

Zgrada je građena raskošno a posebno je reprezentativna njena 

unutrašnjost. Civilni ciljevi bili su na meti i u Nišu gde

je poginuo dispečer "Elektroindustrije" Milen Milojković, a u

naselju "Šljaka" uništeno je 10 porodičnih kuća i oštećena su

postrojenja Duvanske industrije i još neki privredni objekti kao 

i železnička stanica "Crveni krst".

        2000 - U najtežoj nesreći u istoriji filipinskog

vazduhoplovstva poginuo je 131 putnik i član posade kad se avion

kompanije "Er Filipins" srušio u blizini grada Davao na jugu

Filipina.

        2005 - Nemački kardinal Jozef Racinger izabran je za 265.

poglavara rimokatoličke crkve i uzeo je ime Benedikt XVI.

        2007 - Umro je francuski glumac Žan-Pjer Kasel. Rođen je

u francuskoj prestonici oktobra 1932. godine kao sin doktora i

operske pevačice. Njegov filmski uspon započeo je zahvaljujući

Dzinu Keliju, koji ga je angažovao u filmu "Srećan put".

Šezdesetih je glumio u komedijama francuskog reditelja Filipa de

Broke i proslavio se ulogama ljubavnika Brižit Bardo i Katrin

Denev. Zapamćen je po ulozi kralja Luja XIII u filmovima "Tri

musketara" i "Četiri musketara". Radio je sa Bunjuelom  ("Diskretni

šarm buržoazije"), Šabrolom ("Pakao", "Ceremonija")  Altmanom

("Pret-a-porte").

2013 - Ivica Dačić, Hašim Tači i Ketrin Ešton 

parafirali su "Prvi sporazum o principima normalizacije odnosa 

Beograda i Prištine", poznat kao Briselski sporazum. Sporazum je, 

između ostalog, predviđao formiranje Zajednice srpskih opština 

(ZSO) koju je trebalo da sačinjava 10 opština sa srpskom većinom 

južno i severno od Ibra, što nije nikada sprovedeno.

2017 - Preminuo je Raša Popov, srpski književnik, 

novinar, autor niza knjiga i emisija za decu. U Beograd iz rodnog 

Banata dolazi na studije 1952. gde završava književnost. Karijeru 

novinara započeo je u novosadskom Dnevniku, da bi docnije radio 

u Radio televiziji Beograd. Bio je lektor u Londonu, Birmingemu i 

Notingemu, a docnije glavni urednik izdavačke kuće Matica srpska. 

Kao kolumnista pisao je za "Politiku". Nastupao je u TV serijama: 

"Fazoni i fore", "Varošarije", "U snu san", "Šešir bez dna". 

Knjige: "Dva oka"(1963), "Gvozdeni magarac"(1976), "Trulež zglave" 

(1991), "Šešir bez dna"(2001), "Lažljiva usta istine"(2002), 

"Bio sam srećni konj"(2003), "Bajke za XXI vek"(2007), "Mokrinski 

patuljci"(2013), "Usamljena princeza"(2014).

2018 - Migel Dijaz-Kanel izabran je za predsednika Kube. 

Dijaz-Kanel, po obrazovanju elektroinženjer, 1980-ih se posvetio 

politici, nakon službe u kubanskoj vojsci. Godine 2009. postao 

je ministar višeg obrazovanja i potpredsjednik vlade. Od 2013. 

bio je prvi potpredsjednik Kube. Dijaz-Kanel prvi je čelnik Kube 

rođen nakon Kubanske revolucije kao i prvi koji nije pripadnik 

porodice Kastro. Raul Kastro je ipak objavio da ostaje na čelu 

Komunističke partije do 2021.

2019 - U Beogradu je, ispred zdanja Narodne Skupštine, 

održan veliki miting u sklopu kampanje "Budućnost Srbije" na 

kojem se okupilo preko 100.000 osoba. 

2021 - Robot helikopter "Indžinuiti" svemirske agencije 

SAD (NASA) uspešno je poleteo i spustio se na Marsu. Bio je to prvi 

kontrolisani let jedne letelice na površini druge planete. Robot 

helikopter, težak 1,8 kilograma, leteo je nad površinom Marsa 

40 sekundi, do visine oko tri metra. "Indžinuiti"je dospeo na 

Mars u sklopu rovera "Prezervans", dva meseca ranije, nakon 

sedmomesečnog puta.