Dogodilo se na današnji dan

 

Danas je petak, 7. april.

 1348 - U Pragu je osnovan univerzitet, prvi u centralnoj

Evropi. Praški univerzitet je najstariji slovenski univerzitet u

modernom značenju te reči.

        1498 - Umro je francuski kralj Šarl VIII, koji je vladao

od 1483, a pod pritiskom plemstva započeo je 1494. ratove za

osvajanje Italije, okončane šest decenija posle njegove smrti.

Uspeo je da privremeno osvoji Napuljsku kraljevinu, a pohodi na

Italiju imali su krupne kulturne posledice, pošto su pokrenuli

širenje humanističke kulture u Francuskoj.

        1614 - Umro je španski slikar i vajar grčkog porekla (sa

Krita, tada venecijanskog) El Greko, čije je originalno slikarstvo

prožeto tradicijama istočnog hrišćanstva (pravoslavlja) i

italijanskom renesansom. S rodnog Krita, preko Venecije - gde je

učio slikarstvo kod Jakopa Tintoreta - i Rima, dospeo je u španski

grad Toledo (staru prestonicu Španije) u kojem je živeo 37 godina

i ostao do smrti. Nepriznavanjem trodimenzionalnog prostora i

klasične perspektive i tehnikom slikanja izduženih ljudskih

figura, razlikovao se od svih slikara svog vremena, ali je tek

početkom 20. veka shvaćeno da je jedan od najvećih majstora u

istoriji slikarstva. Najviše je slikao portrete i obrađivao

religiozne teme, jer su narudžbine Crkve bile njegov glavni izvor

prihoda, ali nije prihvatao slikarstvo kao instrument verske

propagande zbog čega je imao veoma rđavu reputaciju u

rimokatoličkim krugovima u Španiji i često se sukobljavao sa

verskim vlastima. I sam kralj Felipe II mu je prebacivao da je

"površan" u obradi verskih tema. Dela: "Pogreb grofa Orgaza",

"Duhovi", "Blagovesti", "Molitva na Maslinovoj gori", "Laokon",

"Toledo", "Ortensio Feliks de Paravisino".

        1770 - Rođen je engleski pisac Vilijam Vordsvort, čija je

poezija označila prelaz iz klasicizma u romantizam. Najznačajniji

je stvaralac prve generacije engleskih romantičara i ideolog novih

kretanja u poeziji, mada ih sam nije označio kao romantizam.

Centralna tema njegove lirike bila je osećanje mistične

povezanosti s prirodom. Boravio je 1791. i 1792. u revolucionarnoj

Francuskoj, postavši vatreni republikanac. Dela: zbirka pesama

"Lirske balade", autobiografija u stihovima "Preludijum".

        1772 - Rođen je francuski ekonomista Šarl Furije,

socijalista-utopista koji je smatrao da je kapitalizam "asocijalan",

jer su u njemu pojedinci u stalnom ratu jedni s drugima.

Ekonomsko-društveni razvoj razvrstao je u tri perioda:

predindustrijski, "rasparčanu, neprijatnu industriju" u

kapitalizmu, i društvenu, privlačnu industriju. Smatrao je da se

društvo može preobraziti u Harmoniju pomoću eksperimentalnih

zajednica falangi u kojima ljudska individualnost dostiže vrhunac,

što doprinosi opštoj harmoniji. Dela: "Novi industrijski i

društveni svet", "Teorija četiri pokreta", "Sabrana dela".

        1811 - Umro je Dositej Obradović, srpski prosvetitelj,

pisac, filozof i pedagog, prvi ministar prosvete u obnovljenoj

srpskoj državi, jedna od najznačajnijih ličnosti srpskog naroda

krajem 18. i početkom 19. veka i srpske kulture uopšte. Svetovno

ime bilo mu je Dimitrije. Školovao se u rodnom Čakovu (danas

rumunski Banat) i Temišvaru, gde je učio zanat. Napustivši

fruškogorski manastir Hopovo, gde je bio zamonašen, radio je kao

privatni učitelj, najviše po srpskim mestima Dalmacije i u Trstu i

Beču. Naučio je više stranih jezika, studirao na univerzitetima u

Lajpcigu i Haleu, i bio je verovatno najučeniji Srbin svog vremena,

uz Jovana Rajića. Na poziv vođe Prvog srpskog ustanka Karađorđa,

došao je u Srbiju 1806. i 1808. organizovao  je Veliku školu u

Beogradu. Postao je 1811. prvi popečitelj prosveštenija (ministar

prosvete) u Srbiji. Znanja i ideje moderne Evrope njegovog vremena

unosio je u narod, kako bi ga prosvetio i uputio ka napretku, čak

je doneo u Srbiju i neke poljoprivredne kulture. Njegov književni

rad označio je otvaranje nove epohe u istoriji srpske

književnosti. Dela: "Život i priključenija", "Basne",

"Hristoitija", "Sovjeti zdravago razuma", "Sobranije", autor je

svečane pesme "Vostani Serbie". Njegova sabrana dela u 10 tomova, 

u izdanju Gligorija Vozarovića, objavljena tridesetih godina 19.

veka, prva su sabrana dela u srpskoj kulturi uopšte. Sahranjen je 

u porti Saborne crkve u Beogradu, iako je njegova izričita želja

bila da bude sahranjen pored Hajdučke česme u beogradskom

Košutnjaku.

        1858 - Rođen je Đorđe Stanojević, srpski fizičar,

profesor na Velikoj školi, rektor Beogradskog univerziteta,

najzaslužniji za ranu elektrifikaciju Srbije. Diplomirao je na

Velikoj školi u Beogradu 1881. Zaslužan je za izgradnju prvih

hidroelektrana u Srbiji: Užice na Đetinji, Vučje na Vučjanci,

Niš na Nišavi, Veliko Gradište na Peku, Vlasotince na Vlasini,

Ivanjica na Moravici i Zaječar na Timoku. Konstruisao je i

Beogradsku termocentralu. Zaslužan je i za prvo demonstriranje

radija u Beogradu 1908. kao i za električno osvetljenje Beograda.

        1910 - Na inicijativu srpskog naučnika Jovana Cvijića,  

u Beogradu je osnovano Srpsko geografsko društvo. Cilj tog društva

bilo je širenje, kako je navedeno, naučno-stručnog rada i

popularisanje znanja iz geografije i njoj srodnih nauka.

        1915 - Rođena je američka pevačica Elinora Fejgn,

poznata kao Bili Holidej, nazvana "kraljicom džeza i bluza". Prema

muzičkim kritičarima, još se ni jedan džez pevač nije

približio njenim interpretacijama. Bila je i veliki borac za prava

žena i rasnih manjina.

        1929 - Radio Beograd je prvi put prenosio sportsku utakmicu

u Jugoslaviji. Reporter Rade Stoilović prenosio je drugo poluvreme

susreta beogradskih fudbalskih ekipa BSK i Jugoslavije.

        1929 - Rođen je Bob Denar, francuski profesionalni vojnik 

i plaćenik, znamenit po nizu državnih udara koje je izvršio u 

više frankofonih zemalja. Egzotična ličnost koja je poslužila 

kao predložak za više literarnih i filmskih ostvarenja, između 

ostalog, po uzoru na njega nastalo je delo "Psi rata" Frederika 

Forsajta.

        1939 - Rođen je američki filmski režiser, scenarista i

producent Frensis Ford Kopola, jedan od najznačajnijih filmskih

stvaralaca u SAD u drugoj polovini 20. veka, dobitnik pet Oskara i

dve "Zlatne palme" festivala u Kanu. Filmovi: režija - "Demencija",

"Sada si veliki dečko", "Dolina sreće", "Pleme kiše", "Kum",

"Prisluškivanje" (Zlatna palma), "Kum II" (Oskar), "Veliki Getsbi",

"Apokalipsa sada" (Zlatna palma), "Kum III", "Kapetan Eo", "Pegi Su

se udala", "Njujorške priče", scenariji - "Demencija", "Gori li

Pariz?", "Sada si veliki dečko", "Pleme kiše", "Paton - žudnja za

slavom" (Oskar), "Kum", "Prisluškivanje", (Oskar), "Veliki Getsbi",

"Kum II" (Oskar), "Kum III", "Njujorške priče", produkcija -

"Američki grafiti", "Prisluškivanje", "Kum II" (Oskar),

"Apokalipsa sada", "Kum III".

        1939 - Fašistička Italija izvršila je invaziju Albanije.

Ta zemlja zauzeta je tada bez ispaljenog metka.

        1943 - Umro je srpski pisac i diplomata Jovan Dučić,

član Srpske kraljevske akademije, čija je lirika udarila pečat

srpskoj poeziji u prvoj polovini 20. veka. Diplomirao je prava u

Parizu i od 1912. do 1941. bio je diplomatski činovnik Kraljevine

Srbije i Jugoslavije, na kraju i ambasador u nekolicini evropskih

prestonica. Već prvom pesničkom zbirkom "Pjesme", izdatom 1901. u

Mostaru, predstavio se kao specifičan liričar i vanredna pojava u

srpskoj književnosti. Pisao je i prozu ("Jutra sa Leotara"),

putopise ("Gradovi i himere", "Pismo iz Ženeve", "Pismo s Alpa",

"Pismo iz Španije"), eseje ("Blago cara Radovana", "Moji

saputnici", "Staza pored puta"), studije ("Grof Sava Vladislavić"),

političku publicistiku ("Verujem u Boga i u srpstvo"). Umro je u

SAD duboko rezigniran stradanjima srpskog naroda tokom rata, posebno

na teritoriji takozvane NDH. Njegovi zemni ostaci počivali su šest 

decenija u varošici Geri u državi Indijana SAD, posle čega su 

prenesene u otadžbinu i položene u kriptu manastira Nova Gračanica 

iznad njegovog rodnog Trebinja.

        1945 - Američki avioni potopili su u Drugom svetskom ratu

najveći japanski ratni brod "Jamato".

        1947 - Umro je američki automobilski magnat Henri Ford,

proizvođač i konstruktor koji je najviše doprineo naglom razvoju

automobilizma. Počeo je kao kovač, ali je vremenom uspeo da

izgradi čitavu industrijsku imperiju. Prve "benzinske kočije"

konstruisao je 1896. a od 1899. bavio se proizvodnjom automobila,

kasnije i traktora. Prvi je uveo serijsku proizvodnju, kao i

povoljno kreditiranje kupaca ustrojeno tako da prosečnom građaninu

SAD automobili budu dostupni. Godine 1908. stvorio je "model T",

"narodni automobil" koji je motorizovao SAD. Bio je poznat po

neobičnoj brizi za svoje zaposlene i po podsticanju lične

inicijative. Napisao je sećanja: "Moj život i rad", ali i

antisemitsko delo "Međunarodni Jevrejin" kojeg se kasnije odrekao.

        1953 - Švedski diplomata Dag Hamaršeld izabran je za

generalnog sekretara UN.

        1963 - Donet je ustav kojim je Jugoslavija preimenovana,

umesto Federativna Narodna Republika Jugoslavija u Socijalistička 

Federativna Republika Jugoslavija, a Josip Broz Tito je proglašen 

doživotnim šefom države. Tvorci ustava naglašavali su tada da 

je to "prvi dokument novog tipa u istoriji ustavnosti", jer sadrži

elemente "jedne prave povelje novog društva". Posle samo 11 godina 

donet je novi ustav SFRJ, 1974. godine, kojim je zemlja suštinski

konfederalizovana, čime je umnogome omogućeno potonje razbijanje 

Jugoslavije.

1965 - Preminuo je Dragiša Brašovan, srpski arhitekta. 

Po okončanju školovanja u rodnom Vršcu studirao je na 

Tehničkom fakultetu u Budimpešti gde, posle diplomiranja 1912. 

radi u arhitektonskom ateljeu "Teri i Poganj". U Beogradu je 1920. 

sa M. Sekulićem, osnovao projektantski atelje "Arhitekt" a potom 

projektantsko preduzeće "D. Brašovan" 1925. Autor je brojnih 

reprezantativnih zdanja širom Srbije, među kojima su najpoznatija:

Sokolski dom u Zrenjaninu, 1924; crkva u Orlovatu, 1927; Vila Genčić

(danas Muzej Nikole Tesle), Beograd, 1929; Komanda vazduhoplovstva, 

Zemun, 1935; Palata Dunavske banovine, Novi Sad, 1935 - 1940; Palata 

Državne štamparije Kraljevine Jugoslavije (danas BIGZ), Beograd, 

1940. Bio je počasni član Kraljevskog instituta britanskih 

arhitekata, od 1953, a za dopisnog člana SANU izabran je 1961.

        1966 - Iz Sredozemnog mora kod španske obale izvađena je

američka hidrogenska bomba, ispala iz aviona zbog tehničke

greške.

        1980 - SAD su prekinule diplomatske odnose s Iranom.

        1990 - Feribot "Skandinavska zvezda" zahvaćen je plamenom

tokom krstarenja u Severnom moru između Norveške i Danske i u

nesreći je poginulo 158 ljudi.

        1992 - Skupština u Banja Luci je na osnovu plebiscita

srpskog naroda u Bosni i Hercegovini u novembru 1991. proglasila

nezavisnost Republike Srpske, a Biljana Plavšić i Nikola Koljević

saopštili su da su podneli ostavke u Predsedništvu BiH. Do

proglašenja je došlo nakon protivustavnog proglašenja BiH za

nezavisnu državu.

        1992 - Predsedništvo Srpske republike BiH donelo je odluku

o osnivanju novinske agencije SRNA (Srpska novinska agencija).

        1992 - SAD su priznale bivše jugoslovenske republike

Sloveniju, Hrvatsku i BiH.

        1992 - Vojska Hrvatske počinila je ratni zločin u srpskim

selima kod Kupresa - samo u Malovanu brutalo je ubijeno 28 civila.

        1994 - U glavnom gradu Ruande Kigaliju ubijen je premijer

Agate Uvilingijimana.

        1997 - Vladini vojnici u Lumumbašiju, drugom najvećem

gradu u Zairu (sada Kongo), položili su oružje i priključili

se pobunjenicima, koji su napredovali prema glavnom gradu Kinšasi.

        1999 - Atinski list "Atinaiki" objavio je da je NATO tokom

prve dve sedmice agresije na Srbiju (SRJ) izgubio 32 borbena aviona

i da se 88 vojnika vode kao nestali - 44 Amerikanca, 11 Nemaca, osam

Francuza, sedam Britanaca i 18 vojnika ostalih NATO zemalja.

        1999 - U prvoj međunarodnoj utakmici od početka agresije

NATO na Srbiju (SRJ) na stadionu "Partizana" pred 15.000 gledalaca

fudbaleri atinskog AEK i beogradskog "Partizana" igrali su 1:1. Oko

300 navijača grčkog kluba donelo je humanitarnu pomoć u vrednosti

milion maraka.

        2004 - U sukobima iračkih pobunjenika i okupacionih snaga

u iračkim gradovima Faludži, Kirkuku i Ramadiju poginulo je više

od 80 ljudi.

        2005 - Posle skoro šest decenija, od kako je 1947.

povučena granica između Indije i Pakistana u Kašmiru, otvorena je

autobuska linija između prestonica indijskog i pakistanskog dela

Kašmira, Šrinagara i Muzafarabada.

        2006 - U severnom Bagdadu, u tri eksplozije bombaša

samoubica, unutar šiitske džamije i ispred nje, poginulo je 70

ljudi, a ranjeno je 158.

        2009 - Umrla je Irena Grickat-Radulović, srpski filolog,

leksikograf, istoričar jezika, član SANU. Bila je naučni savetnik

Instituta za srpski jezik i načelnik Arheografskog odeljenja

Narodne  biblioteke Srbije.

2014 - Predstavnici gradova regiona Donbas u istočnoj 

Ukrajini izglasali su rezoluciju o proglašenju "Donjecke narodne 

republike", otcepljene od Ukrajine. 

2017 - Sa američkih razarača u istočnom Mediteranu 

ispaljeno je 59 raketa "tomahavk" na pozicije sirijske vojske u 

bazi Šajrat, kao odmazda za napad snaga Bašara el Asada u Idlibu, 

što je zvanični Damask negirao. Napad je predstavljen kao prvi 

direktan napad SAD na pozicije sirijske vojske, motivisan korišćenjem 

hemijskog oružja u Idlibu.

2017 - Vojni avion G-4 Super Galeb Vojske Srbije srušio se 

u ataru sela Slatina, opština Ub, pri čemu su poginula dva pilota.

2017 - Preminuo je Relja Bašić, jugoslovenski i hrvatski 

pozorišni, filmski i televizijski glumac. Tokom izuzetne umetničke 

karijere odigrao je više od 3.700 pozorišnih predstava, glumio u 56 

domaćih i 71 stranom filmu, sarađujući pritom i s najvećim imenima 

evropske i svetske kinematografije. Osnovao je, i trideset godina vodio, 

putujuće pozorište Teatar u gostima. U negdašnjoj Jugoslaviji 

upamćen je posebno kao "gospodin Fulir" u humorističkom filmu 

Kreše Golika "Ko peva zlo ne misli".

2018 - Sirijska pobunjenička grupa Džaiš al Islam optužila 

je vladine snage za napad hemijskim oružjem na civile u istočnoj Guti, 

predgrađu Damaska, kada je povređeno oko 500 osoba a više od 70 je 

poginulo. Zapadne države na čelu sa SAD, Britanijom i Francuskom 

odmah su optužile sirijsku vladu.

2022 - Preminuo je Dušan Čkrebić, bivši predsednik 

Predsedništva Srbije. Bio je dobrovoljac na Sremskom frontu, kao 

i u završnim operacijama za oslobođenje Jugoslavije tokom Drugog 

svetskog rata. Diplomirao je 1953. na Elektrotehničkom fakultetu 

u Beogradu. Bio je podsekretar u Republičkom sekretarijatu za 

privredu, najviše posvećen problematici  energetike. Vodio je 

i Privrednu komoru Srbije. Na čelu Izvršnog veća SR Srbije nalazio 

se 1974-1978, predsedavao je Skupštinom SR Srbije 1978-1982. Bio je 

predsednik Predsedništva Srbije 1984-1986. Godine 1984. odobrio je 

nastavak gradnje hrama Svetog Save u Beogradu, započetog 1939. 

Iz javnog života povukao se sredinom 1990. zbog neslaganja 

s politikom Slobodana Miloševića. Autor je više knjiga sećanja.

       - Danas je svetski dan zdravlja. Tog dana 1948. počela je

da radi Svetska zdravstvena organizacija.