Dogodilo se na današnji dan

  Danas je sreda, 4. jun, 2025. 

    1783 - Francuski pronalazači braća Etjen i Žozef

Mongolfje prvi put su javno demonstrirali letenje balonom punjenim

zagrejanim vazduhom.

        1798 - Umro je italijanski avanturista Đakomo Đirolamo

Kazanova, jedna od najslikovitijih ličnosti Evrope 18. veka, čije 

je ime postalo sinonim za latinskog ljubavnika. Tokom burnog života 

bio je učenik verske škole, sekretar kardinala, venecijanski pomorski

oficir, opat, kockar, alhemičar, violinista, špijun, bibliotekar.

Njegovi "Memoari" dragocena su slika evropskog društva epohe u

kojoj je živeo.

        1831 - Rođen je (Ripanj kod Beograda) Milan Milićević,

srpski književnik, predsednik Srpske kraljevske akademije,

istoričar, etnograf, folklorista, pedagog, prevodilac. Bio je član

Srpske kraljevske akademije od njenog osnivanja i njen predsednik od

1896. do 1899. Po osnovnom obrazovanju bogoslov, decenijama je bio

visoki činovnik Ministarstva prosvete, bibliotekar Narodne

biblioteke i državni savetnik. Napisao je više etnografsko geografskih 

i istorijskih radova. Glavna dela: "Kneževina Srbija", "Kraljevina 

Srbija", "Knez Miloš u pričama", "Karađorđe u govoru i tvoru", 

"Pomenik znamenitih ljudi srpskog naroda novijega doba", "Život Srba 

seljaka", "Uspomene". Literarna dela: "Zimnje večeri", "Letnje večeri", 

"Međudnevnica".

        1867 - Rođen je finski maršal i državnik Karl Gustav

Emil fon Manerhajm, predsednik Finske od 1944. do 1946. Kao

konjički oficir ruske vojske učestvovao je u Rusko-japanskom ratu

i u Prvom svetskom ratu, od 1917. predvodio je kotrarevolucionarne

snage u Finskoj i bio regent Finske 1918. i 1919. Tokom Drugog

svetskog rata bio je vrhovni komandant finske armije. Odbrambena

utvrđena linija prema Sovjetskom Savezu, izgrađena pre Drugog

svetskog rata na Karelijskoj prevlaci prema njegovoj zamisli,

nazvana je "Manerhajmova linija".

        1878 - Velika Britanija je sa Turskom sklopila tajni 

sporazum protiv Rusije, na osnovu kojeg je Britanija okupirala

Kipar, a zauzvrat se obavezala da pomogne Turcima u slučaju 

ruskog napada. 

        1884 - Rođen je srpski pisac Milutin Uskoković, autor u

čijim su delima prisutni i romantizam i moderno shvatanje sveta.

Završio je prava u Beogradu i doktorirao u Ženevi. Prilikom

povlačenja srpske vojske tokom Prvog svetskog rata 1915. izvršio

je samoubistvo. Pokušao je da stvori beogradski društveni roman,

ulazeći u dramatične sudare ličnosti s gradskom sredinom, ali je

više prikazivao unutrašnje dileme intelektualaca nego kompleksnu

sliku vremena. Dela: romani "Došljaci", "Čedomir Ilić", zbirka

pripovedaka "Kad ruže cvetaju", crtice "Pod životom", "Vitae

fragmenta".

        1916 - Kod Lvova (tada Lemberg) je u tokom Prvog svetskog

rata počela ruska ofanziva protiv austrougarske armije, nazvana

"Brusilovljeva ofanziva" prema komandantu Jugozapadnog fronta

generalu Alekseju Brusilovu, koja je olakšala položaj saveznika

na zapadnom frontu i u Italiji. Austrijanci su izgubili oko 250.000

vojnika. Pošto su Rusi stigli do Karpata, Rumunija je ušla u rat 

na strani Antante.

        1920 - U dvorcu Trijanon kod Pariza sile Antante su posle

Prvog svetskog rata potpisale mirovni ugovor s poraženom Mađarskom

i oduzele joj neke teritorije koje su se u okvirima Austrougarske

nalazile u sastavu Ugarske. Čehoslovačkoj su pripale Slovačka

(Gornja Ugarska) i prikarpatska Ukrajina, Rumuniji Transilvanija

(Erdelj) i istočni Banat kao i neke druge teritorije, a Kraljevini

Srba, Hrvata i Slovenaca - Slavonija, Srem, Hrvatska, Međumurje,

Prekmurje, delovi Baranje, Banata i veći deo Bačke. Oko 3 miliona

Mađara ostalo je van matične zemlje, najviše u Rumuniji, preko 

2 miliona. Paralelno, desetak miliona dotadasnjih građana Ugarske, 

nemađara, doživelo je to kao oslobođenje. 

        1939 - Umro je srpski književni istoričar i kritičar

Pavle Popović, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske

kraljevske akademije. Objavio je niz književno-istorijskih studija

i više istorija književnosti. Dela: "Jugoslovenska književnost",

"Pregled srpske književnosti", "Iz književnosti" (četiri knjige

eseja i studija), "O Gorskom vijencu", "Srpska drama u XIX veku",

"Francuski moralisti".

        1941 - Nacistička Nemačka i takozvana Nezavisna Država

Hrvatska su se na sastanku u Zagrebu tokom Drugog svetskog rata,

dogovorile o iseljavanju u Srbiju oko 200.000 Srba, u duhu

rasističke težnje da prekrštavanjem i prisilnim iseljavanjem 

Srba i fizičkom likvidacijom Srba od NDH bude stvorena, "rasno 

čista" Hrvatska.

        1941 - Umro je bivši nemački car i pruski kralj Fridrih

Vilhelm II Viktor Albert, promoter politike prodora na istok i

izazivač niza vojno-diplomatskih kriza, uključujući objavu rata

Srbiji 1914, čime je započeo Prvi svetski rat. Na presto Nemačkog

carstva stupio je 1888, a 1918. je, posle poraza Nemačke, primoran

da abdicira. Pobegao je u Holandiju, koja je odbila da ga izruči

saveznicima radi suđenja za ratne zločine.

        1942 - Počela je četvorodnevna bitka za pacifička ostrva

Midvej, u kojoj su Amerikanci naneli prvi ozbiljan poraz Japancima u

Drugom svetskom ratu.

        1943 - Vojska je zbacila s vlasti predsednika Argentine

Ramona Kastilja.

        1944 - Osma britanska i Peta američka armija ušle su u

Rim u Drugom svetskom ratu. Nemački komandant u Italiji feldmaršal

Albert Keserling odustao je od odbrane Rima, ali savezničke armije

nisu iskoristile trenutak da nastave napredovanje i zadaju

odlučujući udarac nemačkim trupama.

        1946 - General Huan Peron izabran je prvi put za

predsednika Argentine.

        1970 - Pacifička kraljevina Tonga, do tada britanski

protektorat, postala je nezavisna država, ali je ostala članica 

Komonvelta.

        1971 - Umro je mađarski filozof Đerđ Lukač,

protagonista "zapadnog marksizma". U mladosti je u "nemarksističkom

periodu" napisao "Istoriju razvoja moderne drame" i eseje "Duša i

oblici". Član Komunističke partije Mađarske postao je 1918. a u

vreme Sovjetske Republike Mađarske 1919. komesar za prosvetu. Iz

tog perioda potiču ogledi sabrani pod naslovom "Istorija i klasna

svest", koji su znatno uticali na obnovu marksističke misli u

zapadnoj Evropi posle Drugog svetskog rata. Posle poraza mađarske

revolucije emigrirao je u Austriju, a 1929. u Sovjetski Savez, gde

je do 1931. radio u Institutu Marks-Engels. Do 1933. u Nemačkoj je

predvodio književnu grupu pisaca komunista, posle čega je do 1945.

ponovo bio u Moskvi, gde je napisao studiju "Mladi Hegel". Po

povratku u otadžbinu bio je profesor Budimpeštanskog univerziteta,

a 1956. ministar u vladi Imre Nađa, posle čijeg pada je lišen

profesije, uklonjen iz Akademije nauka i interniran. Od 1957. do

smrti 1971. povukao se iz javnog života. Ostala dela: "Teorija

romana", "Razaranje uma", "Egzistencijalizam ili marksizam",

"Estetika", "Ontologija društvenog bića".

1989 - Tjenanmen centralni trg Pekinga, na kojem su nedeljama

ranije demonstrirale hiljade građana, zahtevajući političke promene,

bio je u ranu zoru poporište vojno policijske akcije čime su

skršeni protesti koji su se događali na tom mestu. Prema tadašnjim 

izveštajima zapadnih medija tokom akcije bilo je, po jednima stotine, 

po drugima hiljade žrtava. Kineske vlasti to su negirale. Dve decenije 

docnije obelodanjena diplomatska prepiska potvrdila je tvrdnje zvaničnog 

Pekinga.  

        1989 - Gasovod pored Tranšibirske pruge je eksplodirao i

zapalio dva putnička voza, u kojima je poginulo 575 ljudi.

        1993 - Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija proglasio je

rezolucijom Sarajevo, Goražde, Tuzlu, Bihać, Srebrenicu i Žepu za

zaštićene zone u Bosni i Hercegovini. Snage UN su ovlašćene

da upotrebe silu radi njihove odbrane. 

        1996 - Evropska raketa "Arijana 5" eksplodirala je 40

sekundi posle lansiranja.

        2000 - U zemljotresu na indonežanskom ostrvu Sumatra

poginulo je više od 100 osoba.

2011 - Umro je Lorens Iglberger, istaknuti američki 

diplomata. Obavljao je niz važnih funkcija u američkoj diplomatiji, 

među kojima i dužnost državnog sekretara. Od 1977. do 1980, 

bio je ambasador SAD u Beogradu. Suprotstavljao se američkoj vojnoj 

intervenciji tokom jugoslovenskih ratova devedesetih, ali i invaziji 

Iraka 2006. 

2012 - Preminuo je Ljubiša Rajić, skandinavist, profesor 

Filološkog fakulteta u Beogradu, vrhunski prevodilac. 

  2016 - Novoizabrani predsednik Filipina Rodrigo Duterte pozvao 

je građane da pomognu u borbi protiv kriminala, čak apelujući da 

građani posednici oružja fizičku uklanjaju dilere narkotika. Poziv 

je izrečen pred brojnim pristalicama, prilikom proslave izborne pobede. 

Ponudio je i velike nagrade onima koji uhvate trgovce drogom "žive 

ili mrtve".