Dogodilo se na današnji dan

 Danas je subota, 7. oktobar, 2023. 

1571 - Španska, papska i mletačka mornarica potukle su

tursku flotu kod Lepanta. U bici posle koje Turska više nikada

nije postala velika pomorska sila, najmanje 25.000 Turaka je

poginulo i potopljeno je 80 turskih brodova.

        1813 - U Beograd su prodrle turske jedinice iz pravca

Grocke. Pad Beograda, koji je Karađorđe napustio 3. oktobra,

označio je konačni poraz Prvog srpskog ustanka. Turci su

uspostavili upravni aparat i organizaciju kakva je postojala pre

izbijanja ustanka 1804. To je uključivalo ranije namete, ali 

i pojačanu represiju, što je docnije izazvalo Hadži Prodanovu

bunu 1814. kao i Drugi srpski ustanak 1815. posle kojeg su

Turci ubrzano gubili pozicije u Srbiji.

        1849 - Umro je američki pisac Edgar Alan Po, čiju poeziju

karakterišu dubok pesimizam kao i neobična muzikalnost. Tvorac je

kratke pripovetke strave iz koje je nastala moderna kriminalistička

i detektivska priča. Dela: poezija "Gavran", "Anabel Li", "Pobednik

crv", "Zvona", "Pesme"; proza "Crna mačka", "Priče tajanstva i

mašte", "Avanture Gordona Pima", "Filozofija kompozicije".

        1860 - Tursko carstvo priznalo je carskim beratom

(ukazom) Mihaila Obrenovića za kneza Srbije.

        1865 - Rođen je srpski geograf Jovan Cvijić, osnivač

antropogeografije i geomorfologije u Srbiji i Srpskog geografskog

društva, profesor i rektor Univerziteta u Beogradu, predsednik

Srpske kraljevske akademije, počasni doktor pariske Sorbone i

Karlovog univerziteta u Pragu. Veoma su značajni njegovi radovi 

o migracijama, o morfologiji i hidrografiji Dinarskog krša i drugih

kraških predela, tektonici i glacijaciji planina Balkanskog

poluostrva, studije o Jadranskom primorju, balkanskim kotlinama 

i poljima, Šumadiji i Panonskom basenu. Odigrao je važnu ulogu 

kao savetnik srpskih državnika na mirovnim pregovorima u Parizu

(Versaju) posle Prvog svetskog rata. Dela: "Osnove za geografiju 

i geologiju Makedonije i Stare Srbije", "Antropogeografski problemi

Balkanskog poluostrva", "Balkansko poluostrvo i južnoslovenske

zemlje", "Geomorfologija","Etnogeografske karte jugoslovenskih

zemalja", "Geografska karta Jugoslavije".

        1885 - Rođen je danski atomski fizičar Nils Henrik David

Bor, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1922. koji je postavio

teoriju strukture atoma, objasnio svetlosne spektre atoma vodonika

i u Drugom svetskom ratu učestvovao u SAD u istraživanjima koja

su prethodila izradi atomske bombe. Njegovim imenom nazvani su mnogi

pojmovi u atomskoj fizici - "Borove orbite", "Borova teorija",

"Borovi uslovi frekvencije", "Borov princip komplementarnosti",

"Borov magneton".

        1908 - Austrougarska je i formalno objavila aneksiju 

(prisajedinjenje) Bosne i Hercegovine. Do aneksije je došlo uz 

podršku Nemačke, i time je izazvana ozbiljna međunarodna kriza. 

Kako bi bio izbegnut sukob, sile Antante su izvršile pritisak na 

Srbiju s ciljem da je prinude da zvanično izjavi kako aneksija 

Bosne i Hercegovine "ne zadire u interese Srbije".

        1914 - Rođen je Mihailo Lalić, pisac, član Srpske

akademije nauka i umetnosti. Njegova tipična tema su prilike u

Crnoj Gori uoči i tokom Drugog svetskog rata. Bio je interniran u

Grčkoj tokom rata, ali je uspeo da prebegne grčkim partizanima i

postao je politički komesar Jugoslovenskog bataljona. Dela: romani 

"Svadba", "Zlo proljeće", "Lelejska gora", "Hajka", "Raskid", 

"Pramen tame", "Zatočenici", "Ratna sreća", "Dokle gora zazeleni", 

"Gledajući dolje na drumove", pripovetke "Na mjesečini", 

"Izvidnica", "Prvi snijeg", "Gosti", "Poslednje brdo".

        1915 - Počela je ofanziva Centralnih sila na Srbiju. 

Posle mesec dana žestokog otpora, nemačke i austrougarske trupe, 

oko 800.000 ljudi, su uz pomoć Bugara koji su napali Srbiju sa 

istoka, okupirale zemlju, a glavnina srpske vojske povukla se 

preko planina Albanije na grčko ostrvo Krf. Oporavljene srpske 

trupe probile su 1918. Solunski front što je izazvalo slom 

Centralnih sila.

        1919 - Osnovana je holandska avionska kompanija KLM,

najstariji postojeći vazdušni prevoznik u svetu.

        1931 - Rođen je južnoafrički nadbiskup Dezmond Tutu,

borac protiv aparthejda, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1984,

prvi crnac koji je postao arhiepiskop anglikanaca u Južnoj 

Africi.

        1935 - Društvo naroda označilo je Italiju kao agresora u

Abisiniji (Etiopija).

        1940 - Nemačke trupe su ušle u Rumuniju, što je imalo

veliki strateški značaj zbog naftnih izvora u Ploeštiju.

        1949 - Proglašena je Nemačka Demokratska Republika s

predsednikom Vilhelmom Pikom i premijerom Otom Grotevolom, čemu 

je prethodilo proglašenje Savezne Republike Nemačke 21. 

septembra 1949. 

        1953 - Preminula je srpska književnica i klasični filolog

Anica Savić-Rebac, profesor Univerziteta. Dela: "Problemi antičke

estetike", "Antička demokratija i socijalni problemi", "Problemi

predplatonske erotologije", komentar i prevod speva Tita Lukrecija

Kara "O prirodi stvari".

        1959 - Sovjetski vasionski brod "Luna 3" prvi je

fotografisao tamnu stranu Meseca.

        1959 - Umro je američki operski pevač i filmski glumac

italijanskog porekla Mario Lanca, koji je ostvario niz nezaboravnih

operskih uloga. Snimao je i filmove, uključujući film "Veliki

Karuzo".

        1981 - Potpredsednik Egipta Hosni Mubarak postao je

vršilac dužnosti šefa države dan pošto su islamski teroristi

ubili predsednika Anvara el Sadata.

        1985 - Palestinski teroristi oteli su u Mediteranu

italijanski putnički brod "Akile Lauro" sa oko 440 ljudi uz

pretnju da će ga eksplozijom uništiti ukoliko Izrael ne oslobodi

iz zatvora 50 Palestinaca.

        1989 - Kongres Mađarske socijalističke radničke partije

ukinuo je partiju koja je vladala tom zemljom 33 godine i umesto

nje formirana je Socijalistička partija Mađarske.

        1999 - Nemačke kompanije i vlada ponudile su 3,3 milijarde

dolara kompenzacija stotinama hiljada ljudi primoranih na prisilan

rad tokom nacističke ere.

        2000 - Vojislav Koštunica je na svečanoj sednici Savezne

Skupštine, odžanoj u  Centru "Sava" proglašen za predsednika

Savezne Republike Jugoslavije. Svečanom polaganju zakletve 

prisustvovali su i Jorgos Papandreu, ministar inostranih poslova 

Grčke i Turbjern Jaglan, njegov norveški kolega.

        2001 - SAD su pokrenule vazdušne napade na Avganistan

pošto su talibani odbili da izruče arapskog teroristu Osamu bin

Ladena osumnjičenog za terorističke napade na Njujork i

Vašington, 11. septembra.

        2003 - Američki filmski glumac austrijskog porekla Arnold

Švarceneger izabran je za guvernera Kalifornije, najmnogoljudnije

države SAD.

        2004 - U seriji eksplozija u egipatskim letovalištima na

Sinaju, na granici sa Izraelom, poginule su 34 osobe, a ranjeno

105, mahom izraelskih građana. Najjača eksplozija bila je u Tabi,

u hotelu "Hilton" čija je zapadna strana sa deset spratova

uništena.

        2004 - Kambodžanski kralj Norodom Sihanuk abdicirao je u

korist sina Nordoma Sihamonia. Sihanuk je na presto stupio 1941. a

1954. proglasio je nezavisnost Kambodže od Francuske. Do tada

Kambodža je bila sastavni deo Francuske Indokine (s Laosom i

Vijetnamom). Osnovao je stranku Sargkum koja je 1955. i 1958. dobila

izbore. Posle očeve smrti vratio se 1960. na presto, a 1970. zbacio

ga je general Lon Nol, u državnom udaru izvedenom pod uticajem SAD.

Za predsednika Kampućije, kako su Kambodžu preimenovali "Crveni

Kmeri", izabran je 1975. ali je napustio zemlju već 1976.

"Crveni Kmeri" su zbačeni vojnom intervencijom Vijetnama krajem

1978. a on je 1982. postao predsednik antivijetnamske koalicione

vlade. Posle niza burnih političkih promena, 1993. ponovo je postao

kralj Kambodže.

        2004 - Najmanje 39 osoba je poginulo, a više od 100 je

povređeno u eksploziji automobila-bombe u pakistanskom gradu

Multanu.

        2006 - Ubijena je Ana Politkovska, ruska novinarka,

komentator "Nove gazete" i dobitnica "Zlatnog pera Rusije" 

2000. poznata kao nepomirljivi protivnik politike Moskve na 

Kavkazu. Autor je knjige "Putovanje u pakao-Čečenski dnevnik".

        2009 - Umro je Irving Pen, američki fotograf. Radio 

je portrete slavnih, modne fotografije, kao i umetničke 

fotografije, na kojima je dominirala stroga jednostavnost. 

Karijeru je započeo 40-ih kao fotograf časopisa "Vog". Slavu 

su mu doneli portreti Majlsa Dejvisa, Spensera Trejsija, 

Džordžije O'Kif i Pabla Pikasa. Jedna fotografija za koju 

je pozirala njegova supruga manekenka Lisa Fonsagrivs, 

prodata je 2004. za čak 57.000 dolara.

2012 - Preminuo je Mersad Berber jedan od najvećih 

slikara i grafičara negdašnje Jugoslavije. Rođen je 1940. 

godine u Bosanskom Petrovcu. Akademiju je završio u Ljubljani. 

Predavao je na Katedri za crtež i grafiku Akademije likovnih 

umetnosti u Sarajevu. Njegovo delo "Byzantium III" krasi 

kolekciju Tejt galerije u Londonu. Dobitnik je više od 50 

nagrada i priznanja za svoj rad. Bio je, između ostalog, 

član Ruske akademije umetnosti.

2021 - Abdulrazak Gurna, britanski pisac rodom iz 

Tanzanije (Zanzibara) dobio je Nobelovu nagradu za književnost 

za 2021. godinu, kako je saopštio komitet za dodelu nagrada zbog 

"beskompromisnog i saosećajnog prodora u efekte kolonijalizma". 

Gurna, rođen 1948, napustio je rodni Zanzibar posle revolucije 

kojom je u toj zemlji oborena monarhija. Zivi u Britaniji, od 

kraja 1960-ih, gde je radio kao univerzitetski profesor. Autor 

je deset romana i niza priča. Gurna je četvrti pisac iz Afrike 

dobitnik Nobelove nagrade za književnost.