Dogodilo se na današnji dan

  Danas je utorak, 24. decembar, 2024. Do kraja godine ima sedam dana.

  1167 - Rođen je engleski kralj Džon, mlađi sin Henrija

II, poznat kao Džon Bez Zemlje. Tokom vladavine od 1199. kad je na

prestolu nasledio brata Ričarda I, obnovio je rat s francuskim

kraljem Filipom II Avgustom, koji mu je preoteo nekoliko velikih

poseda na kontinentu, uključujući Normandiju 1205. Takođe se

1208. sukobio s papom Inoćentijem III, osporavajući mu izbor

kenterberijskog arhiepiskopa, zbog čega ga je Vatikan 1212.

ekskomunicirao iz Crkve. U sukobu s plemstvom 1215. morao je da

popusti i potpiše "Magna carta libertatum" (velika povelja sloboda)

kojom je ograničena vlast kralja i uspostavljena osnova engleske

ustavnosti i javnog prava.

        1491 - Rođen je Ignasio de Lojola, osnivač jezuitskog

reda (Societas Iesu) 1534. U mladosti je živeo aktivnim i raspusnim

životom profesionalnog vojnika. Posle jednog ranjavanja posvećuje se 

duhovnom životu, posećuje Svetu zemlju, i započinje studije teologije 

u Barseloni i na pariskoj Sorboni, gde je postao magistar teologije. 

Za "generala" (starešinu) jezuitskog reda izabran je 1541. i taj 

položaj zauzimao je do smrti. Izradio je ustav jezuitskog reda i 

priručnik pod nazivom "Duhovne vežbe za vladavinu nad samim sobom". 

Izgradio je monaški red, kao i čitav duhovni sistem koji je imao 

veliku ulogu u istoriji.

        1524 - Umro je portugalski moreplovac Vasko da Gama, koji

je 1498. pronašao pomorski put u Indiju ploveći oko Afrike,

zahvaljujući čemu su detaljnije upoznati obrisi afričkog kopna,

a Indijski okean uvršćen u mape. To je doprinelo razvoju trgovine

zapada Evrope sa Azijom i jačanju moći Portugala. Prilikom drugog

putovanja u Indiju 1502. uspostavio je portugalsku kolonijalnu

vlast, a tokom trećeg umro je u Indiji.

        1798 - Rođen je poljski pisac Adam Mickijevič, najveći

poljski romantičar, čija dela odlukuje izuzetno bogat i slikovit

jezik. U mladosti je zbog učešća u ilegalnom omladinskom

udruženju "Filomati", 1823. prognan u unutrašnjost Rusije. Odatle 

je emigrirao u Nemačku, potom u Švajcarsku i Italiju, a zatim je 

u Parizu predavao slovensku književnost. Umro je u Turskoj 1855. 

što ga je sprečilo u nameri da u vreme Krimskog rata formira

legiju Poljaka za borbu protiv Rusije. U idiličnom epu posvećenom

rodnom kraju "Pan Tadeuš", opisao je staru Poljsku koja nestaje.

Ostala dela: zbirke pesama "Balade i romanse", "Krimski soneti",

epovi "Gražina", "Konrad Velenrod", drama "Zadušnice", politička

brošura "Knjige poljskog naroda i hodočasništva poljskog", ciklus

predavanja "Slovenske književnosti".

        1818 - Rođen je engleski fizičar Džejms Preskot Džul,

poznat po zakonu o toploti koji razvija struja u provodniku i po

eksperimentalnom određivanju mehaničkog ekvivalenta toplote. Njemu

u čast međunarodna merna jedinica za energiju, rad i količinu

toplote nazvana je "džul" (J). Termodinamički proces pretvaranja 

toplotne energije u mehaničku, na osnovu kojeg rade turbomlazni 

avioni, nazvan je "Džulov ciklus".

        1838 - Osam godina pošto je hatišerifom priznao Srbiji

unutrašnju samoupravu, turski sultan Mahmud II je uz podršku

Rusije privremeno ograničio vlast srpskog knjaza Miloša

Obrenovića.

        1863 - Rođen je srpski političar Ljuba Davidović,

osnivač i svojevrsni simbol Demokratske stranke. Bio je jedan od

prvaka Radikalne partije, da bi se kasnije sa grupom istomišljenika

izdvojio. Završio je Filozofski fakultet u Beogradu i bio

dobrovoljac u Srpsko-bugarskom ratu 1885. a 1901. osnovao je s

Jašom Prodanovićem Samostalnu radikalnu stranku, za čijeg

predsednika je izabran 1912. Prvi put ministar prosvete postao je

1904. na tom položaju bio je i od 1914. do 1917. u vladi Nikole

Pašića i treći put 1918. Jedan je od tvoraca Krfske deklaracije.

Posle stvaranja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca 1919. postao je

predsednik novostvorene Demokratske stranke, iste godine predsednik

vlade, a drugi put je vladu Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca

predvodio 1924.

        1863 - Umro je engleski pisac Vilijam Mejkpis Tekeri,

oštar kritičar društva. Dela: romani "Vašar taštine", "Henri 

Ezmond", "Istorija Pendenisa", "Njukamovi", "Virdžinijanci", 

satira "Knjiga o snobovima", književne kritike "Engleski humoristi 

XVIII veka", istorijsko delo "Četiri Džordža".

        1865 - U mestu Pulaski u američkoj državi Tenesi osnovana

je belačka rasistička organizacija Kju-Kluks-Klan.

        1883 - Rođen je srpski slikar Stojan Aralica, član Srpske

akademije nauka i umetnosti, majstor sa izrazitim osećanjem za

boju. Posle studija u Minhenu, Rimu i Parizu, proputovao je

Španiju, severnu Afriku i Italiju i dugo je živeo u Parizu, a od

1948. u Beogradu. Najčešće je slikao predele i mrtvu prirodu, u

početku pod uticajem minhenske škole i pariske škole Andre Lota,

da bi potom izgradio stil na iskustvima postimpresionizma,

stvarajući slike koje odlikuje naglašeno osećanje za boju i

prozračna atmosfera. U poslednjoj fazi približio se lirskoj

apstrakciji.

        1914 - Velika Britanija je u Prvom svetskom ratu prvi put 

u istoriji doživela napad iz vazduha kad je nemački avion bacio

jednu bombu na Dover.

        1921 - Umro je Đorđe Stanojević, srpski fizičar,

profesor na Velikoj školi, rektor Beogradskog univerziteta, 

najzaslužniji za ranu elektrifikaciju Srbije. Diplomirao je na 

Velikoj školi u Beogradu 1881. Zaslužan je za izgradnju prvih 

hidroelektrana u Srbiji: Užice na Đetinji, Vučje na Vučjanci, 

Niš na Nišavi, Veliko Gradište na Peku, Vlasotince na Vlasini, 

Ivanjica na Moravici i Zaječar na Timoku. Konstruisao je i 

Beogradsku termocentralu. Zaslužan je i za prvo demonstriranje 

radija u Beogradu 1908. kao i za električno osvetljenje Beograda.

        1922 - Rođena je američka filmska glumica Lusi Džonson,

poznata kao Ava Gardner, koja je nesvakidašnjom pojavom izmenila

tip filmske lepotice i ostvarila niz uloga tajanstvenih i

inteligentnih žena. Filmovi: "Ploveće pozorište", "Snegovi

Kilimandžara", "Sunce se ponovo rađa", "Usamljena zvezda", "Naga

Maja", "Noć iguane", "Pedeset pet dana u Pekingu", "Sudija za

vešanje".

        1942 - Ubijen je francuski admiral Žan Luj Gzavije 

Fransoa Darlan, komandant severnoafričkih snaga marionetskog 

režima Anrija Petena. Suprotno Petenovoj naredbi, tokom iskrcavanja

angloameričkih trupa u severnoj Africi u Drugom svetskom ratu

olakšao im je napredovanje, naredivši prekid vatre. "Slobodni

Francuzi" su ga ipak i dalje smatrali izdajnikom i jedan pristalica

generala Šarla de Gola izvršio je u Alžiru atentat na njega.

        1942 - Na nemačkom eksperimentalnom poligonu u mestu

Pinemunde u Drugom svetskom ratu uspešno je testirana nova raketa

zemlja-zemlja nazvana "FZG76", koja je kasnije postala poznata kao

raketa "Fau 1".

        1943 - Predsednik SAD Frenklin Ruzvelt saopštio je da će

savezničkim trupama u invaziji na Evropu pod nemačkom okupacijom u

Drugom svetskom ratu komandovati general Dvajt Ajzenhauer.

        1944 - U Novom Sadu je počeo da izlazi dnevnik "Sabad

Vajdašag", list mađarske nacionalne manjine u Jugoslaviji, koji je

u septembru 1945. preimenovan u "Mađar so".

        1951 - Libija je proglašena nezavisnom državom pod

kraljem Idrizom I iz vladarske porodice Senusi.

        1982 - Umro je francuski pisac Luj Aragon, najpre dadaista,

potom nadrealista, koji se posle kongresa revolucionarnih pisaca u

Harkovu 1930. opredelio za socrealizam. Komunističkoj partiji

Francuske pristupio je 1927. učestvovao je u građanskom ratu u

Španiji i u francuskom Pokretu otpora u Drugom svetskom ratu. Dela:

zbirke pesama "Vatra radosti", "Ura Ural", "Elzine oči", "Oči

sećanja", "Elza", romani "Seljak iz Pariza", "Bazelska zvona",

"Gospodske četvrti", "Orelijen", "Sveta nedelja", "Komunisti",

"Blanša ili zaborav", eseji "Komunistički čovek", "Sovjetska

književnost", "Za socijalistički realizam", "Rasprava o stilu", 

"O Stendalu".

        1989 - Predsednik vlade Paname general Antonio Norijega,

bivši štićenik SAD, sklonio se pred američkim okupacionim

trupama u diplomatsko predstavništvo Vatikana.

        1991 - Mihail Gorbačov predao je Borisu Jeljcinu komandu

nad sovjetskim nuklearnim oružjem.

        1992 - Predsednik SAD Džordž Buš amnestirao je bivšeg

ministra odbrane Kaspara Vajbergera i još pet funkcionera umešanih

u skandal "Irangejt".

        1994 - Islamski teroristi su prilikom otmice u Alžiru

francuskog putničkog aviona ubili dvoje ljudi, uzevši za taoce 239 

osoba.

        1995 - Na parlamentarnim izborima u Turskoj najviše

glasova osvojila je islamistička Partija prosperiteta, što je bila

prva izborna pobeda islamista u 72-godišnjoj istoriji sekularne

Turske.

        1997 - Islamski teroristi su u dva masakra ubili 59 civila

u Alžiru.

        1999 - Bivši komandant armije Obale Slonovače Rober Gei

saopštio je da je zbacio s vlasti izabranog predsednika Anrija

Konana Bedija.

        2002 - Ukrajinski putnički avion koji je prevozio

ukrajinske vazduhoplovne stručnjake srušio se u Iranu, što nije

preživeo niko od 46 putnika i članova posade.

        2006 - Umro je srpski vaterpolista Mirko Sandić, jedan od

najboljih igrača u istoriji tog sporta. Rođen 1942. Sandić je

tokom karijere odigrao 235 utakmica za reprezentaciju Jugoslavije 

sa kojom je osvojio zlatnu olimpijsku medalju 1968. i srebrnu 1964. 

kao i bronzane medalje na prvenstvima Evrope 1966. i 1970. Radio 

je kao trener u Singapuru, Maleziji i Egiptu, a od srpskih klubova 

vodio je Goč i Partizan. Bio predsednik Vaterpolo saveza Jugoslavije 

i predsednik skupštine Vaterpolo saveza Srbije.

        2008 - Predstavnici Srbije i Rusije potpisali su u Moskvi 

paket sporazuma o energetskoj saradnji, što je podrazumevalo 

prodaju Naftne industrije Srbije i sporazume o izgradnji gasovoda 

"Južni tok" i skladišta gasa "Banatski Dvor". Predsednici dve 

države, Boris Tadić i Dmitrij Medvedev potpisali su izjavu, kojom 

se na državnom nivou garantuje sprovođenje tih dokumenata.

        2008 - Umro je Harold Pinter, britanski dramski pisac,

nobelovac. Glumu je studirao na londonskoj Kraljevskoj akademiji

dramskih umetnosti i Centralnoj školi za govor i dramu, ali je

napustio studije. Od 1973. radi u londonskom Nacionalnom teatru kao

režiser. Zahvaljujući specifičnom stilu kratkih dijaloga i daru

da se najekonomičnijim sredstvima stvori izuzetna napetost (poput

upotrebe tišine) Pinterovo prezime je 1960-ih ušlo u opštu upotrebu,

a pridev "pinterovski" označava tipično britanski stil, napetost i

ambivalentnost. Napisao je 20 književnih dela i 21 scenario i režirao

27 pozorišnih predstava. Najznačajnija dela: "Soba", "Nastojnik",

"Povratak", "Ničija zemlja", "Stara vremena", "Rođendan", "Vreme

zabave", "Mesečina", "Stanica Viktorija", "Gorštački jezik". Bio

je poznat po nezavisnim političkim stavovima. Tokom bombardovanja

Srbije (SRJ) 1999. odlučno je osuđivao politiku Zapada. Dobitnik je

brojnih priznanja pa i Nobelove nagrade 2005. ali je odbio britansku

plemićku titulu.

        2008 - Umro je Semjuel Hantington, američki politikolog.

Harvardski profesor, postao je poznat po teoriji "Sukoba civilizacija"

prvobitno publikovanoj u poznatom časopisu "Forin afers" (Foreign

afairs) i docnije u istoimenoj knjizi. Iako njegova teorija nije bila

ni nova ni originalna predstavljena je kao pravo otkriće u tadašnjim

okolnostima. U vreme predsednika Kartera 1977/8. radio je kao kao

koordinator planiranja za Nacionalni savet bezbednosti SAD.

2019 - Francuske vlasti onemogućile su iznošenje iz zemlje 

novopronađenog dela italijanskog slikara Čenija di Pepa (oko 1240-1302) 

poznatog kao Čimabue. Slika "Ruganje Hristu" ciji je autor firentinski 

umetnik Čimabue, nastala, kako se veruje 1280, dospela je u žižu 

javnosti pošto je dva meseca ranije dostigla aukcijski rekord od gotovo 

24 miliona evra. Francuske vlasti su međutim naknadno odlučile da 

je slučajno otkriveno delo, koje se do tada nalazilo u kuhinji jedne 

starice u Kompijenju, Pikardija, nacionalno blago te zemlje, nezavisno od 

činjenice da je legalni vlasnik inostrani kolekcionar.