Dogodilo se na današnji dan

 

Danas je petak, 8. novembar, dan 2024

 1520 - Danski kralj Kristijan II naredio je pokolj više od 80 švedskih sveštenika i plemića, nazvan "Stokholmsko krvoproliće". Ovaj događaj prethodio je ustanku Šveđana za oslobođenje od Danske.

        1576 - Prema sporazumu sklopljenom u Ganu, svih 17 holandskih provincija ujedinilo se u ratu protiv Španije za oslobođenje Holandije. Holanđani su bili većinom protestanti pa je otpor španskoj vlasti imao i versku pozadinu.

        1656 - Rođen je engleski astronom i geofizičar Edmund Halej, koji je već u 19. godini objavio raspravu o putanjama planeta. Bio je direktor Griničke opservatorije i kraljevski astronom. Izradio je prvi katalog zvezda južnog neba i utvrdio da su komete uočene 1682, 1601. i 1551. zapravo ista kometa koja se periodično pojavljuje. Predskazao je da će se ona ponovo pojaviti krajem 1758. što se i dogodilo s malim zakašnjenjem. Njemu u čast to svemirsko telo nazvano je Halejeva kometa. Prvi 

je otkrio da se i zvezde kreću, shvatio ih kao sunca, a naše Sunce kao zvezdu i izradio je prvu meteorološku kartu. Dela: "Katalog južnih zvezda", "Pregled astronomije kometa", "Teorija magnetskog kompasa".

        1674 - Umro je engleski pisac Džon Milton, jedan od

najvećih pesnika u svetskoj literaturi, izuzetno obrazovan, snažna

ličnost visokog morala i značajan mislilac. Posle pogubljenja

kralja Čarlsa I 1649. sasvim se posvetio politici i sem nekoliko

soneta pisao je samo prozu, raspravljajući o različitim

političkim i verskim pitanjima. Do obnove monarhije 1660. bio je

latinski sekretar Državnog saveta. Oslepeo je 1652. a kad je

monarhija obnovljena dopao je zatvora i izgubio veći deo imanja 

i od tada do smrti vratio se poeziji. Slep, siromašan i razočaran

spevao je najveća dela: "Izgubljeni raj", "Vraćeni raj", 

"Samson Agonistes". Ostala dela: poeme "L'Allegro", "Il Penseroso"; 

"Komus", elegija "Lisidas", prozna dela "Areopagitika", posvećena 

slobodi štampe, "Odbrana engleskog naroda" (objašnjenje pogubljenja 

Čarlsa I).

1687 - U Osmanskom carstvu u pobuni je zbačen sultan Muhamed IV i na prestolu ga je nasledio mlađi brat Sulejman II.

        1793 - Na giljotini je pogubljena Žana Mari "Manon Flipon" Rolan, poznata kao Madam Rolan, koja je u vreme Francuske revolucije u Parizu držala salon u kojem su se okupljali pisci, umetnici, političari. Znatno je uticala na žirondince koje je predvodio 

njen suprug Žan Mari Rolan de la Platijer, ministar unutrašnjih poslova Francuske 1792. Pogubljena je tokom jakobinske tiranije, posle čega je njen muž izvršio samoubistvo.

        1793 - Prvi put je za javnost otvoren "Luvr", dvor francuskih kraljeva počev od 1204. Odluku o njegovom otvaranju i pretvaranju u muzej donela je francuska vlada u duhu tadašnjih revolucionarnih stremljenja.

        1888 - Rođen je srpski političar, matematičar i filozof

Sima Marković, profesor Beogradskog univerziteta i vođa tzv. desne

frakcije u Komunističkoj partiji Jugoslavije. Doktorirao je

matematiku 1913. kod Mihaila Petrovića (Mika Alas). Od 1926. do

1928. bio je generalni sekretar KPJ, iz koje je isključen 1929, a

ponovo primljen 1935. Stradao je u Sovjetskom Savezu, u Moskvi, 1939.

kao žrtva staljinističkih čistki. Dela: "Nacionalno pitanje u

svetlosti marksizma", "Iz nauke i filozofije", "Teorija relativnosti",

"Tragizam malih naroda".

        1895 - Nemački fizičar Vilhelm Konrad Rendgen otkrio je

na univerzitetu u Vircburgu novu vrstu zraka koji prodiru kroz meke

delove tela i deluju na fotografsku ploču. Nazvao ih je "iks" (X)

zracima, koji su kasnije njemu u čast nazvani Rendgenovi zraci. Za

epohalni izum dobio je 1901. Nobelovu nagradu za fiziku.

        1900 - Rođen je srpski kompozitor, dirigent, muzički

pedagog i kritičar Mihailo Vukdragović, profesor i rektor Muzičke

akademije u Beogradu, član Srpske akademije nauka i umetnosti.

Dela: simfonijska poema "Put u pobedu", kantate "Srbija", "Svetli

grobovi", "Vezilja slobode", solo pesme, gudački kvarteti, filmska

i scenska muzika.

        1909 - U Beogradu je formirano sportsko viteško društvo

"Soko", ujedinjenjem viteških društava "Dušan Silni" i saveza

srpskih sokola. Godinu dana docnije izvršeno je ujedinjenje

celokupnog srpskog sokolstva sa teritorije Kraljevine Srbije i sa

prostora tadašnje Austrougarske. Bila je to organizacija

naglašenog patriotskog naboja pa joj je s početkom Prvog svetskog

rata u austrijskim zemljama onemogućena delatnost.

        1917 - Umro je srpski pisac Milutin Bojić, autor poeme

"Plava grobnica", trajnog poetskog spomenika tragedije srpske vojske

u Prvom svetskom ratu posle tragičnog povlačenja preko planinskih

vrleti današnje Albanije. Studirao je filozofiju i pedagogiju u

Beogradu. Učestvovao je u balkanskim ratovima i u Prvom svetskom

ratu. Posle povlačenja preko Albanije radio je kao državni

službenik na Krfu i u Solunu. Umro je od tuberkuloze u 25. godini

i sahranjen je na solunskom groblju Zejtinlik. Napisao je četiri

knjige pesama i više drama, uključujući "Kraljevu jesen" i

"Uroševu ženidbu".

        1917 - Savet narodnih komesara je uspostavljen kao nova

vlada Rusije, s Lenjinom kao predsednikom, Trockim kao komesarom za

inostrane poslove i Staljinom kao komesarom za narodnosti.

        1918 - Srpska vojska oslobodila je Pančevo, bio je to

početak oslobađanja Banata i njegovog prisajedinjenja Kraljevini

Srbiji. Jedinicom koja je oslobodila grad komandovao je kapetan

Petar Aračić, potonji general. Dan oslobođenja danas se obeležava

kao dan grada Pančeva.

        1918 - Pobednička srpska vojska umarširala je u Novi Sad.

Dunavskom divizijom Srpske vojske koja je oslobodila grad komandovao

je proslavljeni vojvoda Petar Bojović. Ovim je okončana dvovekovna

vladavina Habzburške monarhije delovima Srbije severno od Save i

Dunava.

        1922 - Rođen je južnoafrički hirurg Kristijan Barnard, koji je 1967. obavio prvo presađivanje ljudskog srca.

        1923 - Sprečen je pokušaj Adolfa Hitlera u Minhenu da izvede puč, a vođa nacista je uhapšen četiri dana kasnije.

        1932 - Za predsednika SAD izabran je kandidat Demokratske

stranke Frenklin Ruzvelt, koji je potom biran još tri puta za šefa

države, što je jedinstven slučaj u američkoj istoriji i protivno

je ustavu SAD. Na vlasti je ostao do smrti 1945.

        1942 - Savezničke snage su se iskrcale u severnu Afriku, u

prvoj većoj savezničkoj kombinovanoj operaciji u Drugom svetskom

ratu. U pomorskom desantu "Baklja" pod komandom generala Dvajta

Ajzenhauera, saveznici su se iskrcali kod alžirskih gradova Oran i

Alžir i kod Kazablanke u Maroku. Borbe protiv nemačko-italijanskih

trupa završene su 13. maja 1943. slomom snaga Sila osovine i

francuskih trupa maršala Petena (višijevskih), čime je okončan

rat u Africi.

        1959 - Ujedinjena Arapska Republika (Egipat, Sirija i Libija) i Sudan potpisali su sporazum o podeli voda Nila posle izgradnje Asuanske brane.

        1960 - Kandidat Demokratske stranke Džon Kenedi izabran je

u 43. godini za predsednika SAD, postavši najmlađi šef države u

američkoj istoriji.

        1972 - Zapadna i Istočna Nemačka okončale su posle 23

godine hladnoratovski antagonizam iniciranjem sporazuma o

dobrosusedstvu i obostranim poštovanjem postojanja dveju suverenih

nemačkih država.

        1986 - Umro je ruski političar Vjačeslav Mihajlovič Molotov, šef sovjetske diplomatije od 1939. do 1949. i od 1953. do 1956. Bio je glavni pregovarač s nacističkom Nemačkom u pripremi sovjetsko-nemačkog desetogodišnjeg pakta o nenapadanju, potpisanog 1939. devet dana pre napada Nemačke na Poljsku. Sporazum je predviđao podelu Poljske, između ostalog, što je bio taktički

potez obe strane. Jedan je od osnivača lista "Pravda". Održao se

u vrhu vlasti tokom tri decenije Staljinove vladavine, ali je u

junu 1957, pod optužbom za "antipartijski stav", isključen iz

Centralnog komiteta Komunističke partije i smenjen sa svih

funkcija.

        1988 - Republikanac Džordž Buš izabran je za predsednika

SAD pobedom nad demokratom Majklom Dukakisom, što je bila treća

uzastopna pobeda republikanaca. Buš je preuzeo vlast posle dva

mandata Ronalda Regana, čiji je bio potpredsednik.

        1989 - Afroamerikanac Daglas Vajlder izabran je za

guvernera Virdžinije, kao prvi crnac u istoriji SAD koji je postao

guverner neke savezne države. Istog dana Dejvid Dinkins izabran je

za prvog crnog gradonačelnika Njujorka.

        1991 - Evropska zajednica (sada Evropska unija) uvela je

sankcije protiv Jugoslavije, kojima je predviđen prekid sporazuma

o trgovini i saradnji, brisanje sa spiska korisnika opšteg sistema

preferencijala i ukidanje finansijske pomoći u okviru programa

pomoći zemljama istočne Evrope. Sankcije su potom ukinute za

četiri jugoslovenske republike i zadržane samo protiv Srbije i

Crne Gore, s obrazloženjem da one ne sarađuju na miroljubiv

način u rešavanju jugoslovenske krize.

        1997 - U Kini je zatvoren najveći rukavac reke Jangcekjang, čime je otpočela gradnja hidroelektrane "Tri klisure", najveće električne centrale na planeti.

        1998 - Sud u Bangladešu osudio je na smrt 15 bivših oficira, optuženih za ubistvo bangladeškog predsednika šeika Mudžibura Rahmana u vojnom udaru u avgustu 1975.

        2001 - Gornji dom francuske skupštine izglasao je zakon

kojim je mediteranskom ostrvu Korzika data ograničena autonomija.

        2004 - Kubanske vlasti "prognale" su američki dolar sa

kubanskog tržišta, a američku valutu, po kursu jedan za jedan,

zamenili "konvertibilnim pezosom", ranije fiktivnom obračunskom

jedinicom, a sada i formalno štampanom monetom u istim apoenima.

        2005 - Francuski predsednik Žak Širak proglasio je

vanredno stanje, s ciljem da se zavede policijski čas u gradovima

u kojima su izbili neredi. Povod za nerede bila je smrt dvojice

dečaka afričkog porekla, koji su desetak dana ranije nastradali

od udara struje u trafo-stanici, gde su se sakrili verujući da 

je za njima policijska potera.

        2006 - Na svečanoj sednici u Domu Narodne skupštine u

Beogradu proglašen je novi ustav Srbije. Državnu himnu "Bože

pravde" izveo je Umetnički ansambl Doma Vojske Srbije "Stanislav

Binički". U reprezentativnom zdanju na Trgu Nikole Pašića, gde

su do tada svečano proglašavani konstitutivni akti negdašnje

Jugoslavije, prvi put je proglašen i ustav Srbije. Novi ustav 

je prethodno 30. septembra jednoglasno usvojila Narodna

skupština, a potvrđen je i na referendumu 28. i 29. oktobra.

        2006 - U dve velike akcije snaga bezbednosti u Napulju 

su uhapšena 32 pripadnika mafije, u okviru napora da se zaustavi 

talas nasilja koji je zahvatio taj grad na jugu Italije. Specijalna

jedinica policije formirana je ovim povodom, sa oko 1000

pripadnika, pošto je Napulj, treći po veličini grad u Italiji,

središte ogranka sicilijanske mafije poznate kao - Kamora.

2011 - Ruski predsednik Dmitrij Medvedev i nemačka 

kancelarka Angela Merkel pustili su u rad gasovod "Severni tok". 

Gasovod povezuje ruski grad Viborg i nemački Grajfsvald. Time 

je započela isporuka sibirskog gasa u Evropu putem prve od 

dve linije koje idu dnom Baltičkog mora, dužine 1.200 

kilometara.

2015 - Službenici ambasade Srbije u Libiji, Slađana 

Stanković i Jovica Stepić oteti su u blizinu grada Sabrata, 

šezdesetak kilometara zapadno od Tripolija. Dvoje službenika 

oteto je iz kolone vozila u kojoj se nalazio i ambasador Srbije, 

a koja se kretala prema Tunisu. Sabrata je ubrzo potom pala u 

ruke islamskih ekstremista a oteti građani Srbije poginuli su 

u američkim vazdušnim napadima tri meseca potom.

2016 - Donald Tramp pobedio je na izborima za predsednika SAD.

        - Danas je Mitrovdan, dan kada Srpska pravoslavna crkva

obeležava uspomenu na Svetog velikomučenika Dimitrija, rođenog 

u Solunu u trećem veku, pogubljenog na današnji dan.