Danilo KIŠ (Subotica, 22. februar 1935. – Pariz, 15. oktobar 1989.) pripada redu najvećih, najnagađivanijih i najprevođenijih jugoslovenskih, odnosno srpskih pisaca. Uz njegova dela stasale su mnoge generacije druge polovine dvadesetog veka, jer lepotom jezika pleni čitaoca i tera ga da mu se vraća po nekoliko puta. Oštrina, gorčina i surova realnost u njegovim delima upravo su ono što ga je činilo drugačijim u svom vremenu i pomalo režimski nepodobnim. Motivi njegovih dela inspiracija su za brojne filmove, televizijske drame, serije, ali i pozorišne predstave. Kiš živi među ljudima, jer ljudi mu se i dalje vraćaju, čitaju ga i od njega uče. Zato je u ovoj godini jubileja (80 godina od njegovog rođenja, 25 godina od njegove smrti) našao mesto i na Belgrade Edit Culture blogu, ali i na scenama beogradskih i novosadskih pozorišta, kao i na policama knjižara Arhipelag. Izdavačka kuća Arhipleag priredila je jedan omaž ovom velikom piscu objavivši Dela Danila Kiša u deset knjiga. U godini koja prethodi ovom jubileju objavljena je i njegova prva biografija i obimna kritička studija na engleskom jeziku (Izvod iz knjige rođenih Mark Tompsona, Clio).
Kišovo je delo neka vrsta svetog prikazanja ludila ovoga veka, njegovog ukusa krvi, blata i laži, izmešanih sa suzama žrtava. Miliona žrtava čiji je on neumoljiv i neutešan svedok. Milan Kundera | La Repubblica, 12.10.1999.
Potiče iz jevrejsko – crnogorske porodice (otac Eduard je bio jevrejskog, a majka Milica crnogorskog porekla). Do 1942. godine živi sa roditeljima u Novom Sadu, gde pohađa prvi razred osnovne škole, a zatim prelazi u Mađarsku, u očev rodni kraj, gde završava osnovnu školu i dva razreda gimnazije. Nakon odvođenja njegovog oca u Aušvic 1944. godine, sa ostatkom porodice je repatriran u Cetinje podsredstvom Crvenog Krsta. Tamo Kiš živi do kraja svog školovanja. Na Filozofski fakultet u Beogradu Kiš se upisuje 1954. godine, a u septembru 1958. godine kao prvi student diplomira na katedri za Opštu književnost. Radio je kao dopisnik Srpske akademije nauka i umetnosti. Bio je venčan za Mirjanu Miočinović od 1962. do 1981; nakon razvoda braka živeo je sa Paskal Delpeš sve do svoje smrti. Umro je u Parizu, gde se jedno vreme i lečio, 15. oktobra 1989. Sahranjen je u Beogradu na Novom groblju.
Prva biografija i obimna kritička studija o Danilu Kišu na engleskom jeziku napisao je Mark Tompson u knjizi Izvod iz knjige rođenih, 2013. godine (Birth Certificate, preveo sa engleskog Muharem Bazdulj, izdala izdavačka kuća Clio, 2014.). Tokom gotovo dve decenije, Mark Tompson predano je proučavao Kišovu zaostavštinu i razgovarao sa njegovom porodicom, prijateljima i poštovaocima. Intimno poznavanje piščevog života i regionalne istorije čine osnovu njegovog temeljnog čitanja i razumevanja Kišovih dela i okolnosti u kojima su stvarana. Tompsonova knjiga odaje svojevrsno priznanje Kišovom eksperimentalizmu, budući i sama u svojoj formi – eksperimentalna. Komponovana je kao niz komentara na kratki Kišov autobiografski tekst pod nazivom Izvod iz knjige rođenih.
KNJIŽEVNI RAD
Kao student, objavljuje pesme, eseje, pripovetke i prevode sa mađarskog, ruskog i francuskog jezika, najviše u Vidicima u čijem je uredništvu od oktobra 1957. godine do aprila 1960. godine. Njegov prvi roman, Psalm 44, nastaje 1955. godine, a potom i Mansarda, 1960. godine. Njegova prva objavljena knjiga sadrži u jednom tomu romane Psalm 44 i Mansarda (1962). Roman Bašta, pepeo je prvo značajnije prozno delo Danila Kiša, objavljeno 1965. godine u Beogradu. Nastaje za vreme njegovog boravka u Strazburu, gde radi kao lektor za srpskohrvatski jezik od 1962. godine do 1964. godine. U to vreme nastaju i njegovi prevodi Lotreamona, Verlena, Kenoove Stilske vežbe i pesme Endre Adija. Knjiga priča Rani jadi, objavljena je 1970. godine u Beogradu i predstavlja začetnu knjigu Porodičnog ciklusa. Roman Peščanik objavljen je 1972. godine i dobija NIN-ovu nagradu koju će nekoliko godine kasnije Kiš vratiti (kao posledicu političkih pritisaka na njegovo pisanje). Iste godine objavljuje zbirku eseja Po-etika. Kao lektor za srpskohrvatski jezik, Kiš radi na Univerzitetu u Bordou 1974. godine kada izlazi druga knjiga zbirke Po-etika (intervjui). Grobnicu za Borisa Davidoviča čine sedam poglavlja jedne zajedničke povesti, a objavljena je 1976. godine u Beogradu i Zagrebu. Krajem te godine započinju napadi na knjigu, navodno zbog plagijata koji traju mesecima. Posle kraćih polemičkih odgovora 1977. godine Kiš piše Čas anatomije. Esejističko-polemički spis Čas anatomije objavljen je 1978. godine. Od jeseni 1979. godine živi u Parizu i četiri godine radi kao lektor na Univerzitetu u Lilu. Prva sabrana dela (Djela Danila Kiša) objavljena su 1983. godine u deset tomova u Beogradu i Zagrebu. Za zbirku propovedaka Enciklopedija mrtvih Kiš dobija Andrićevu nagradu 1984. godine. 1988. godine izabran je za dopisnog člana SANU. Danilo Kiš umire u Parizu 15. oktobra 1989. godine. Sahranjen je u Beogradu po pravoslavnom obredu. Njegova posthumna izdanja iz 1990. godine su Život, literatura (eseji, razgovori, deo rukopisne zaostavštine) i Gorki talog iskustva (intervjui).
Коментари
Постави коментар