Dogodilo se na današnji dan

  Danas je sreda, 31. jul, 2024.

1489 - Španski moreplovac italijanskog porekla Kristifor

Kolumbo otkrio je na trećem putovanju u Novi svet ostrvo koje je

nazvao Trinidad.

        1556 - Umro je Ignasio de Lojola, osnivač jezuitskog reda

(Societas Iesu) 1534. U mladosti je živeo aktivnim i raspusnim

životom kao profesionalni vojnik. Kao španski oficir ranjen je u 

borbi, posle čega je preduzeo hodočašće u Svetu zemlju

i započeo studije teologije u Barseloni i na pariskoj Sorboni, gde

je postao magistar teologije. Za "generala" (starešinu) jezuitskog

reda izabran je 1541. i taj položaj zauzimao je do smrti. Izradio

je ustav jezuitskog reda, priručnik pod nazivom "Duhovne vežbe za

vladavinu nad samim sobom".

        1684 - U borbi protiv Turaka poginuo je Vuk Mandušić, uz

Stojana Jankovića i Iliju Smiljanića najomiljeniji junak uskočke

epske poezije.

        1784 - Umro je francuski filozof i pisac Deni Didro.

Naglašeno nepoverljiv prema svakoj vrsti religioznosti, nosilac

je prosvetiteljske ideje u predrevolucionarnoj Francuskoj,

inspirator je i glavni urednik velike francuske "Enciklopedije",

objavljene između 1751. i 1772. u 28 tomova. Kao protivnik

klasičnih autoriteta i tradicionalizma, znatno je uticao na

raspoloženje građanstva u borbi protiv starog režima. U

filozofskim raspravama razvijao je materijalističko-naturalističke

ideje, a u esejima i književnim delima zalagao se za novu kulturu

zasnovanu na strogom racionalizmu. Dela: "Pismo o slepima na pouku

onima koji vide", "Razgovor Dalambera i Didroa", "Misli o tumačenju

prirode", "Dalamberov san", "Žak fatalista", "Ramoov sinovac",

"Saloni".

        1789 - Ruske i austrijske trupe, pod komandom vojskovođe

Aleksandra Suvorova i vojvode od Koburga, pobedile su tursku vojsku

kod Fokšanija u današnjoj Rumuniji.

        1849 - U bici kod Šegešvara poginuo je mađarski pisac

i revolucionar srpskog porekla, major mađarske revolucionarne vojske

Šandor Petefi. Rođen je 1823. kao Aleksandar Petrović, od oca

Srbina i majke Slovakinje. Sa 15 godina postao je vojnik. Prve

pesme napisao je kao gimnazijalac i ubrzo je postao najomiljeniji

i najčitaniji mađarski pesnik. Pisao je i novele, romane i drame.

Simbol je mađarskog romantizma. Dela: roman "Krvnikovo uže",

poezija "Izabrane pesme", "Petefijeve pesme", "Apostol", "Vitez

Janoš".

        1886 - Umro je mađarski kompozitor, pijanista i dirigent

Franc List, muzičar romantičarskog opredeljenja i predvodnik nove

muzičke škole, pijanistički virtuoz koji je izgradio modernu

klavirsku tehniku i znatno uticao na razvoj evropske muzike. Stvorio

je simfonijsku poemu i novu koncepciju sonate i koncerta. Dela:

klavirske kompozicije "Godine hodočašća", "Ljubavni snovi",

"Sonata h-mol", simfonije "Faust", "Dante", simfonijske pesme

"Prelidi", "Mazepa", "Taso", "20 mađarskih rapsodija", niz

klavirskih koncerata, oratorijuma, misa, solo pesama. Napisao je

više studija i eseja kao i biografiju Frederika Šopena.

        1912 - Rođen je američki ekonomista Milton Fridman,

dobitnik Nobelove nagrade za ekonomiju 1976, začetnik "čikaške

škole". Smatrao je da je čvrsta monetarna politika i potpuno 

povlačenje države iz ekonomije osnova stabilne ekonomske politike. 

Rodonačelnik je ekonomske koncepcije neoliberalizma. Dela: "Studija 

o kvantitativnoj teoriji novca", "Program za monetarnu stabilnost", 

"Monetarna istorija SAD 1867-1960", "Inflacija: uzroci i posledice", 

"Dolari i deficiti", "Optimalna količina novca", "Kontrarevolucija 

u monetarnoj politici".

        1914 - Vođu francuskih socijalista Žana Žoresa, koji je

svim silama nastojao da spreči Prvi svetski rat, ubio je jedan

šovinistički fanatik. Bio je među retkim evropskim političarima

koji se dosledno borio za pacifističku viziju sveta. U francuskoj

skupštini zalagao se za socijalno zakonodavstvo i antiklerikalne

mere. Osnovao je 1904. list "Imanite" koji i sada izlazi. Dela:

"Dokazi" (o Drajfusovoj aferi), "Socijalističke studije", "Nova

armija", "Socijalistička istorija francuske revolucije".

        1919 - U poraženoj Nemačkoj donet je posle Prvog svetskog

rata Vajmarski ustav, kojim je uspostavljena republika i ukinuto

carstvo.

        1921 - Rođen je britanski pravnik Piter Benenson, 

osnivač međunarodne organizacije za zaštitu ljudskih prava 

Amnesti internešnal.

        1941 - Rajhsmaršal Herman Gering naložio je pismeno u

Drugom svetskom ratu šefu policije Rajnhardu Hajdrihu da sačini

nacrt plana "konačnog rešenja", što je bio eufemistički naziv

za uništenje svih pripadnika jevrejskog naroda na teritorijama koje

je kontrolisala nacistička Nemačka.

        1944 - Kao pilot savezničkog aviona, na borbenom zadatku,

nad Mediteranom, u Drugom svetskom ratu poginuo je francuski pisac

Antoan Mari Rože de Sent Egziperi, autor "Malog princa", jednog od

najlepših dečjih romana u svetskoj književnosti. Literata koji je

odisao aristokratskim duhom u delima je veličao moralnu snagu

lične žrtve i herojstva. Dela: "Pošta za Jug", "Zemlja ljudi",

"Ratni pilot", "Mali princ".

        1948 - Pod pritiskom komunista, čija je dominacija

postala potpuna, mađarski predsednik Zoltan Tildi bio je prinuđen 

da podnese ostavku.

        1954 - Italijanska ekspedicija koju je predvodio Ardito

Desio prva je uspela da osvoji himalajski vrh K-2.

        1964 - Američki vasionski brod bez ljudske posade

"Rendžer 7" emitovao je prve snimke tamne strane Meseca.

        1971 - Američki astronauti Dejvid Skot i Džejms Irvin,

članovi misije "Apolo 15", postali su prvi ljudi koji su se vozili

površinom Meseca, više od šest časova proveli su u vožnji

električnim lunarnim vozilom.

        1974 - Stupio je na snagu sporazum o prekidu vatre između

Turske i Grčke na ostrvu Kipar.

        1991 - Predsednici Sovjetskog Saveza i SAD Mihail Gorbačov

i Džordž Buš potpisali su u Moskvi sporazum o ograničenju

nuklearnog oružja velikog dometa.

        1994 - Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija odobrio je

upotrebu vojne sile u Haitiju, omogućivši tako intervenciju protiv

tamošnjeg vojnog režima od strane SAD, kao i povratak na vlast

izbeglog predsednika Žana Bertrana Aristida.

        1997 - Umro je bivši vijetnamski car Bao Daj, poslednji

monarh Vijetnama, koji je formalno "vladao" zemljom pod francuskom

kolonijalnom upravom. Posle četiri decenije u izbeglištvu, umro je

u vojnoj bolnici u Parizu.

        2002 - Tokom posete Meksiku, papa Jovan Pavle II proglasio

je za svetitelja Huana Dijega, seljaka iz 16. veka. Ovo je prvi

slučaj u istoriji proglašenja svetim nekog lica sa američkog

kontinenta od strane rimokatoličke crkve.

        2008 - Umrla je Zlata Bartl, tvorac jednog od

najpoznatijih proizvoda negdašnje Jugoslavije "Vegete".  U

istraživačkoj laboratoriji "Podravke" izumela je krajem 50-ih taj

proizvod koji je našao svoje mesto na tržištima preko 40 zemalja,

postavši neka vrsta sinonima za dodatak jelima.

2012 - Umro je Gor Vidal, američki pisac, društveni 

aktivista, jedna od najkontraverznijih ličnosti američke javne

scene. Duhovit, nekonvencionalan, podsmevao se zvaničnim veličinama, 

političarima, religiji, čistunstvu, literarnom establišmentu. 

Samosvojan i ekscesan, eksperimentisao je s narkoticima, bio sklon 

alkoholu, nije skrivao homoseksualizam. Najpoznatija dela: "Linkoln", 

"1876", "Myra Breckenridge", "The City and the Pillar", "Rat iz 

snova", "The Best Man".

2020 - Preminuo je Miodrag Živković, srpski i jugoslovenski 

skulptor, univerzitetski profesor. Autor je brojnih monumentalnih 

spomenika širom Srbije i negdašnje Jugoslavije poput onog u Šumaricama 

u Kragujevcu, na Kadinjači, na Tjentištu i spomenika pilotima, 

braniocima Beograda 1941. godine. 

2022 - Poginuo je Ajman al Zavahiri, prvi čovek Al Kaide posle 

smrti Osame Bin Ladena 2011. i prethodno njegov najbliži saradnik. 

Optuživan je zbog uloge u bombaškim napadima na američka poslanstva 

u Keniji i Tanzaniji 1998. godine, kao i zbog napada na SAD septembra 2001, 

kada su avioni koje je otela Al Kaida izazvali smrt oko 3.000 lica. FBI 

je raspisao nagradu od 25 miliona dolara za njegovu glavu. Egipatski vojni 

sud osudio je Zavahirija na smrt u odsustvu, 1999. Prethodno je odslužio 

trogodišnju zatvorsku kaznu zbog posedovanja nelegalnog oružja. 

Rođen 1951. u Egiptu, po obrazovanju je bio lekar, hirurg.