Dogodilo se na današnji dan

 - Danas je utorak, 25. jun, 2024. 

        1822 - Umro je nemački pisac Ernst Teodor Amadeus Hofman,

čija su dela, puna grotesknog humora, fantazije, hipnoze,

telepatije, otuđenosti i strave, znatno uticala na evropsku

književnost. Sadržaj tih priča kompozitor Žak Ofenbah koristio

je kada je stvarao svoja operska dela. Dela: "Fantastične slike u

Kaloovom maniru", "Đavolji eliksiri", "Serpionova braća",

"Životni nazori mačka Mura".

        1847 - Liberija je proglašena nezavisnom republikom, ali

sa ograničenim suverenitetom, pošto je ostala pod finansijskom 

kontrolom SAD. Tu afričku državu su, sa statusom kolonije, osnovali 

1822. oslobođeni crni robovi, preseljeni iz SAD na prostor uz Atlantik

između Sijera Leonea, Gvineje i Obale Slonovače. Nezavisnost

Liberije SAD su priznale 25. juna 1862.

        1867 - Amerikanac Lisjen Smit patentirao je bodljikavu

žicu.

        1872 - Rimokatolički jezuitski red izbačen je iz

Nemačke.

        1876 - U bici kod Litl Big Horna indijansko pleme Sijuks

pod komandom poglavice "Ludog Konja" uništilo je deo Sedme

konjičke divizije Džordža Armstronga Kastera. U bici su poginula

sva 264 vojnika te jedinice, uključujući Kastera. Mada nije

učestvovao u bici, pobedu je sjajnom strategijom pripremio

poglavica "Bik koji sedi" , vođa Sijuksa i saveza plemena

"Dakota".

        1903 - Rođen je engleski pisac Erik Artur Bler, poznat

kao Džordž Orvel. Najpoznatiji je po delima koje su vizija

mogućne totalitarne budućnosti sveta, ali i satira modernih

totalitarizama. Otatak njegovog književnog stvaralaštva je

nepravedno zapostavljen. Dela: romani "1984", "Životinjska farma",

"Burmanski dani", "Niko i ništa u Parizu i Londonu" eseji "U

kitu", "Kritički eseji", "Lov na slona", "Engleska, vaša

Engleska", knjiga o Španskom građanskom ratu "Kataloniji s

ljubavlju".

        1920 - U Vukovaru je posle pet dana rada završen Drugi

kongres Socijalističke radničke partije Jugoslavije (komunisti),

koji je usvojio novi program i statut i izmenio naziv partije u

Komunistička partija Jugoslavije. Za predsednike Centralnog

partijskog veća su izabrani Pavle Pavlović i Jakov Lastrić,

a za sekretare Sima Marković i Filip Filipović.

1923 - Rođen je Vatroslav Mimica, filmski reditelj, 

scenarista, producent. Bio je pripadnik pokreta otpora tokom Drugog 

svetskog rata, kao borac NOP-a. Studirao je medicinu u Zagrebu. Jedan 

je od tvoraca, i direktor, Jadran filma, među osnivačima je i 

Zagrebačke škole crtanog filma. Mimica je tvorac nekih od najznamenitijih 

ostvarenja kinematografije negdašnje Jugoslavije, između ostalog i filma 

o Banović Strahinji, jednom od najbitnijih heroja srpske epike. 

Filmovi: "Prometej s otoka Viševice", "Kaja, ubit ću te", "Poneđeljak 

ili utorak", "Događaj", "Seljačka buna", "Banović Strahinja".

        1925 - U Užice je uz veliko slavlje stigao prvi voz,

popularno nazvan "ćira". Izgradnju pruge između Vardišta i

Užica počela je Austrougarska odmah po okupaciji Srbije 1915.

Projektovali su je austrougarski inženjeri, a u surovim uslovima

gradili ratni zarobljenici Italijani i Rusi. "Ćira" je prestao da

saobraća 1974, kada su u Jugoslaviji ukinute i mnoge druge pruge

uskog koloseka.

        1938 - Na dužnost je stupio prvi predsednik Irske Daglas

Hajd.

        1940 - U Drugom svetskom ratu stupio je na snagu sporazum

o primirju Francuske s Nemačkom i Italijom. Nemačke trupe su, na

osnovu sporazuma, okupirale zapadnu i severnu Francusku, pokrajine

Alzas i Lorena pripojene su Nemačkoj, a Italiji delovi Francuske u

Alpima i na Mediteranu (Savoja i Nica). Na čelo Francuske došla je

vlada maršala Anrija Filipa Petena sa središtem u Višiju.

        1942 - Britansko ratno vazduhoplovstvo napalo je s 1.000

bombardera nemački grad Bremen.

        1950 - Napadom severnokorejskih snaga počeo je Korejski

rat, a svet se našao na ivici izbijanja Trećeg svetskog rata.

Posle kapitulacije Japana, Sovjetski Savez je zaposeo severni a SAD

južni deo Koreje, s granicom na 38. paraleli. SAD su u Koreji

intervenisale pod zastavom UN, što je bio prvi slučaj oružane

intervencije svetske organizacije. Posle maratonskih pregovora, rat

koji je vođen s promenljivom srećom okončan je 27. jula 1953. a

Korejsko poluostrvo podeljeno je duž 38. paralele na Severnu i

Južnu Koreju.

        1959 - Sovjetski Savez je predložio uspostavljanje zone

bez nuklearnog oružja na Balkanskom poluostrvu i u Jadranskom moru.

        1963 - Šef takozvane vlade južne kongoanske provincije

Katange Moiz Čombe primoran je da podnese ostavku. On je ubrzo

posle uspostavljanja nezavisnosti Belgijskog Konga 30. juna 1960.

uz pomoć inostranih plaćenika i kapitala kojem je bila neophodna

marionetska vlast radi nastavljanja eksploatacije ogromnog rudnog

bogatstva, proglasio "nezavisnost" Katange, najbogatije kongoanske

provincije.

        1966 - Jugoslavija i Vatikan obnovili su diplomatske

odnose.

        1975 - Afrička država Mozambik (Portugalska

Istočna Afika) je posle 477 godina kolonijalne zavisnosti od

Portugalije stekla nezavisnost. Vlast je preuzeo FRELIMO (Front za

oslobođenje Mozambika), čiji je vođa Samora Mašel postao prvi

predsednik Mozambika.

        1988 - U Luksemburgu je potpisana Deklaracija o

uspostavljanju zvaničnih odnosa Evropske zajednice i SEV (Savet

za uzajamnu ekonomsku pomoć), čime je okončano 30-godišnje

uzajamno nepriznavanje i otvoren put saradnje dveju ekonomskih

grupacija.

        1991 - Slovenija i Hrvatska su, suprotno ustavu SFRJ,

jednostrano proglasile nezavisnost od jugoslovenske federacije.

Pokazalo se da je to značilo uvod u građanski rat, za šta

ogromnu odgovornost - zbog povlađivanja secesionističkim

težnjama - snose i vodeće zapadne zemlje, u prvom redu SAD i

Nemačka. Prva država koja je priznala secesiju bio je Vatikan.

        1991 - Poslednje sovjetske jedinice stacionirane u

Čehoslovačkoj napustile su tu zemlju, 23 godine posle vojne

intervencije Varšavskog pakta kojom je oborena vlast

reformističkog rukovodstva pod vođstvom Aleksandra Dubčeka.

        1995 - U državnom udaru šeik Hamad bin Kalifa el Tani

zbacio je s vlasti svog oca šeika Kalifu, emira arapske zalivske

države Katar.

        1996 - U eksploziji kamiona-bombe koju su islamski

teroristi podmetnuli u stambeno naselje američke vojske kod grada

Dahran u Saudijskoj Arabiji, poginulo je 19 Amerikanaca a ranjeno

oko 400.

        1997 - Umro je francuski okeanograf Žak Iv Kusto, član

Francuske akademije, veliki borac za zaštitu čovekove okoline. Za

podvodna snimanja zainteresovao se u Indokini tridesetih godina 20.

veka kao mornarički oficir, posle završene Pomorske akademije u

Brestu. Prvi dokumentarni film "Deset hiljada metara pod morem"

snimio je 1943. i od tada je napravio mnoštvo dokumentarnih filmova

i televizijskih serija o životu u morima i okeanima, krstareći

svetom svojim brodom-laboratorijom "Kalipso". Za film "Svet

tišine", koji je snimio s francuskim režiserom Lujom Malom, 1956.

je na festivalu u Kanu dobio "Zlatnu palmu". Dobitnik je tri Oskara.

Napisao je više knjiga, uključujući "Putovanje 'Kalipsa'" i "Kroz

18 metara vode". Ostali filmovi: "Svet bez sunca", "Zlatna riba".

1998 - Usvojena je Arhuska konvencija, jedan od međunarodnih 

instrumenta zaštite životne sredine. Konvencija je nazvana po 

danskom gradu Arhusu u kojem je usvojena tokom održavanja IV 

Konferencije "Životna sredina za Evropu". Konvencija je međunarodni

ugovor u oblasti životne sredine koji povezuje ljudska prava sa 

procedurama i instrumentima u oblasti životne sredine. Na V Konferenciji

održanoj u Kijevu 2003. tadašnja SCG primljena u članstvo, a Srbija

je Zakon o potvrđivanju Konvencije donela maja 2009. godine.

        1999 - Ime predsednika SAD Bila Klintona prvi put je u

široj američkoj javnosti povezano s ratnim zločinima tokom

agresije NATO na Srbiju (SRJ). Na konferenciji za novinare u Beloj

kući bio je vidno zbunjen pitanjem: "Šta ćete reći ako se jednog

dana vaše ime dovede u vezu s operacijom NATO kao ratni zločin

prema Jugoslaviji i budete optuženi za razaranje jedne zemlje"?

        2001 - Indonežanski predsednik Abdurahman Vahid započeo

je posetu Australiji, označivši novu eru u odnosima dveju zemalja.

        2007 - Britanski vojnici su se posle 37 godina, povukli

iz područja Južnog Armaa, na jugu Severne Irske na granici sa

Republikom Irskom, koje je decenijama važilo kao ključna baza

Irske republikanske armije (IRA). Tokom 37 godina pojačanog

prisustva britanske vojske u Severnoj Irskoj poginula su 763

vojnika i oko 3.500 građana.

        2009 - Umrla je američka glumica Fara Fosit, jedno

od prvih lica američkog filma sedamdesetih i seks simbol. Fositova 

je studirala umetnost i bavila se manekenstvom. Nagli uspon u karijeri 

usledio je posle uloge glamurozne Džil Marou u serijalu o tri 

privatne detektivke - "Čarlijevi anđeli".

        2009 - Umro je američki muzičar Majkl Džozef Džekson. 

Debitovao je na profesionalnoj sceni sa svega jedanaest godina

kao član grupe "Džekson 5". Samostalnu karijeru započeo je 1971.

Pet  njegovih  albuma spadaju među  najprodavanije u istoriji

muzike: "Off the Wall" (1979), "Thriller" (1982), "Bad" (1987),

"Dangerous" (1991) i "HIStory" (1995). Ukupno, njegovi albumi

prodati su u više od 750 miliona primeraka. Spada među retke

koji su u "Rokenrol hol slavnih" uvršteni  u dva navrata. Vlasnik

je i Ginisovog rekorda za "Najuspešnijeg zabavljača svih vremena"

kao i 13 "Gremi" nagrada. Džekson, neretko nazivan "Kraljem popa",

bio je, između ostalog, poznat i po izuzetno ekstravagantnom

životu.

2021 - Bivši policajac Derek Šovin osuđen je na dvadeset 

dve godine i šest meseci zatvora zbog smrti Afroamerikanca Džordža 

Flojda, koji je stradao usled prekomerne upotrebe sile prilikom 

hapšenja. Njegova smrt, maja 2020. godine, dovela je do niza 

masovnih protesta širom SAD.

2022 - U napadu na selo Balin, okrug Akvaja, u jugozapadnom 

Kamerunu na samoj granici sa Nigerijom, 32 osobe su ubijene. Napadači 

su zapalili više od pedeset kuća, uništili lokalnu bolnicu i 

rezidenciju lokalnog zvaničnika. Optuženi su gerilci Ambazonije, 

lokalni separatistički pokret, što su njihovi predstavnici negirali, 

sugerišući da je reč o militantima iz Nigerije.