Dogodilo se na današnji dan

  Danas je sreda, 22. maj, 2024.

     337 - Umro je rimski car Konstantin I Veliki, prvi rimski

car koji je dozvolio slobodno ispovedanje Hrišćanstva. Konstantin

je rođen na tlu sadašnje Srbije 280. u Naisusu (Niš). Carem su

ga 306. proglasili rimski legioni u Britaniji, posle čega je u nizu

sukoba savladao suparnike i sam zavladao zapadnim delom Rimskog

carstva. Od 312. vladao je zajedno s carem Istočnog Rimskog carstva

Valerijem Likinijem, a posle pobede nad njim 324. sam celim Carstvom

do smrti. S Likinijem je 313. izdao Milanski edikt o slobodi

veroispovesti hrišćana. Na Prvom vaseljenskom saboru u Nikeji 325.

pomogao je Crkvi da suzbije arijanizam. Osnivač je Konstantinopolja

(Carigrad), nove prestonice carstva.

        1455 - Bitkom kod Sent Albansa, u kojoj je vojska

dinastije Lankaster potukla snage kuće Jork, u Engleskoj je počeo

četrdesetogodišnji dinastički "Rat dveju ruža".

        1813 - Rođen je nemački kompozitor Vilhelm Rihard Vagner,

tvorac nemačke muzičke drame, uz Đuzepea Verdija najznačajniji

romantičarski operski kompozitor 19. veka. Pisao je i tekst i

muziku za muzičke drame, pretežno iz nemačke mitologije.

Vrednosno oslonjen na učenja nemačkih filozofa Artura Šopenhauera 

i Fridriha Ničea, stvorio je "jedinstveno umetničko delo"

(Gesamtkunstwerk), u kojem su sjedinjeni tekst, muzika, igra, slika

i inscenacija. Umesto široko raspevanih arija, upotrebljavao je

dramatični ariozo, a orkestar je postao osnovni činilac u tumačenju

događaja. Dela: muzičke drame "Parsifal", "Tanhojzer", "Holanđanin

lutalica", "Rienci", "Tristan i Izolda", "Loengrin", "Nirnberški

majstori pevači", "Nibelunški prsten", koji se sastoji od četiri

drame - "Rajnsko zlato", "Valkira", "Zigfrid", "Sumrak bogova",

muzičko-filozofske studije "Umetničko delo budućnosti", "Umetnost

i revolucija", "Opera i drama".

        1833 - U Čileu je usvojen ustav kojim su povećana ovlašcenja

predsednika, a rimokatolicizam je proglašen državnom religijom.

        1859 - Rođen je engleski pisac Artur Konan Dojl, lekar po

profesiji, koji se proslavio kao autor kriminalističkih romana i

pripovedaka u kojima su glavni junaci izmišljeni detektiv Šerlok

Holms i njegov prijatelj dr Votson. Začetnik je tog specifičnog

književnog žanra. Bitno manju pažnju privukao je najboljim delima,

solidnim istorijskim romanima. Plemićku titulu dobio je 1902. za

zasluge u odbrani britanskih interesa, posebno u drugom Burskom

ratu. Posle pogibije sina u Prvom svetskom ratu, odao se

misticizmu. Dela: romani "Grimizna studija", "Pustolovine

Šerloka Holmsa", "Uspomene Šerloka Holmsa", "Baskervilski pas",

"Beli odred", "Izgubljeni svet", "Veliki burski rat", istorijska

studija "Istorija britanskog pohoda u Francuskoj i Flandriji", delo

o spiritualizmu "Istorija spiritualizma", memoarska proza "Uspomene

i pustolovine".

        1873 - Umro je italijanski pisac Alesandro Manconi.

Prvi je u italijanskoj književnosti seljacima dodelio ulogu

literarnih junaka. Nastojao je da književni jezik bude sredstvo

komunikacije ne samo za odabrane već da bude opšterazumljiv.

Zalagao se za ujedinjenje Italije, podržavajući nacionalni pokret

"Rizorđimento" (preporod) četrdesetih godina 19. veka. Dela:

roman "Verenici", posmrtna oda Napoleonu I "Svete himne", drame

"Grof Karmanjola", "Adelki".

        1885 - Rođen je vođa italijanskih socijalista Đanđakomo

Mateoti, kojeg su u junu 1924. oteli i ubili fašisti, posle govora

prethodno tog dana u parlamentu u kojem je dokumentovano razobličio

njihove nasilne metode. Rodom iz bogate porodice, završio je prava

i veoma mlad postao je vatreni socijalista. Nakon istupanja iz

Socijalističke partije Italije u oktobru 1922. postao je generalni

sekretar novostvorene Socijalističke unitarističke partije.

Njegovo ubistvo izazvalo je veliki revolt italijanskog javnog mnjenja, 

a njegovo ime postalo je simbol antifašističke borbe i u Drugom 

svetskom ratu nosilo ga je više jedinica pokreta otpora.

        1885 - Umro je je francuski pisac Viktor Igo, član

Francuske akademije, najveći pesnik Francuske 19. veka i

rodonačelnik francuskog realizma. Bio je veoma angažovan u

političkom životu, isprva kao monarhista, potom kao republikanac.

Pod Lujem Filipom postao je per Francuske i akademik, a 1848.

poslanik u Ustavotvornoj skupštini. Posle državnog udara Napoleona

III 1851. proteran je i živeo je u izgnanstvu u Belgiji i

Engleskoj, a kada je 1870. palo Drugo carstvo trijumfalno je

dočekan u Parizu, gde je do smrti 1885. neumorno stvarao. Napisao

je 1876. vatreni članak "Za Srbiju". Pisao je pesme, drame,

romane, eseje, pamflete. Dela: romani "Jadnici", "Bogorodičina

crkva u Parizu", "Rabotnici na moru", drame "Ernani", "Lukrecija

Bordžija", "Rij Blaz", političko-satirična zbirka pesama protiv

Napoleona III "Kazne", pamflet "Napoleon Mali".

        1907 - Rođen je engleski pozorišni i filmski glumac,

režiser i producent Lorens Olivije, jedan od najvećih tumača

likova iz dela Vilijama Šekspira, prvi glumac kojem je za života

dodeljena plemićka titula. Dobitnik je najvećeg broja nagrada

"Emi" za TV stvaralaštvo, nagrađivan je na festivalu u Kanu, dobio

je Oskara za film "Hamlet". Ostali filmovi: "Henri V", "Ričard

III", "Princ i igračica", "Tri sestre", "Orkanski visovi",

"Rebeka", "Ledi Hamilton", "Keri", "Otelo", "Spartak" , "Kartum",

"Ponos i predrasuda", "Bani Lejk je nestala", "Maratonac".

        1915 - U najtežoj železničkoj nesreći u britanskoj

istoriji, u sudaru dva voza u Škotskoj, poginulo je 227 osoba.

        1918 - Nemački avioni napali su Pariz u Prvom svetskom

ratu.

        1939 - Dvojica diktatora, vođa nemačkih nacista Adolf

Hitler i vođa italijanskih fašista Benito Musolini, potpisali su

desetogodišnji "čelični pakt" Nemačke i Italije o političkom i

vojnom savezu.

        1967 - Više od 320 osoba poginulo je u požaru u robnoj

kući "Inovasion" u belgijskoj prestonici Briselu.

        1970 - Umro je Bojan Stupica, pozorišni i filmski režiser, 

scenograf i glumac, izrazite kreativnosti. Radio je u više naših 

pozorišta, najduže u Beogradu (Jugoslovensko dramsko pozorište, 

Atelje 212, Narodno pozorište) i znatno je doprineo razvitku 

pozorišne umetnosti kod nas. Režija: pozorišni komadi - "Dundo 

Maroje", "Leda", "U agoniji", "Aretej", "Kavkaski krug kredom", 

"Ribarske svađe", "Krvave svadbe", "Opera za tri groša", "Idiot", 

"Poseta stare dame", "Sveta Ivana", "Glorija", "Madam San-Žen", 

"Dantonova smrt", "Jaje", "Bogojavljenska noć", "Braća Karamazovi",

filmovi - "Jara gospoda", "U mreži".

        1972 - Predsednik Sjedinjenih Američkih Država Ričard

Nikson doputovao je u Moskvu kao prvi šef američke države koji

je posetio Sovjetski Savez.

        1972 - Cejlon je postao republika u okviru Britanskog

komonvelta pod nazivom Šri Lanka.

        1973 - SAD i Velika Britanija stavile su veto u Savetu

bezbednosti UN na rezoluciju o proširenju trgovinskih sankcija

protiv Rodezije koje bi uključivale i Južnu Afriku i portugalske

kolonije u Africi.

        1985 - U eksploziji automobila-bombe u jednom predgrađu

Bejruta poginulo je najmanje 60 osoba.

        1989 - Indija je uspešno isprobala prvu raketu

zemlja-zemlja srednjeg dometa, postavši jedna od malobrojnih

država koje raspolažu balističkim raketama.

        1992 - U bolnici u Banjaluci umrla je prva beba zbog

nestašice kiseonika, za vreme oružanih sukoba za koridor kod

Brčkog tokom građanskog rata u BiH. SAD i druge zapadne zemlje

tada nisu dozvolile dopremanje humanitarne pomoći vazdušnim putem

zapadnom delu Republike Srpske. Do 19. juna 1992. u Banjaluci je

umrlo 12 beba.

        1993 - U Kambodži su održani prvi višepartijski izbori

posle više od dve decenije.

        1994 - Pobunjenici u građanskom ratu u Ruandi zauzeli su

međunarodni aerodrom u Kigaliju i ključnu kasarnu vladinih snaga,

otklonivši najveću prepreku u nastojanju da zauzmu glavni grad te

afričke zemlje.

        1999 - Avioni NATO bombardovanjem su onesposobili

termoelektranu "Kolubara" u Velikim Crljenima, ranivši tom prilikom

12 radnika elektrane.

        1999 - Najmanje sedam pripadnika tzv. OVK poginulo je na

severu Albanije, u blizini granice Srbije (SRJ), od bombi izbačenih

iz NATO aviona. U središtu NATO u Briselu incident je opisan kao

"slučajna greška" jer su piloti mislili da gađaju "srpske

položaje".

        2003 - Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija usvojio je

američki nacrt rezolucije kojom su posle 12 godina ukinute stroge

sankcije protiv Iraka. Rezolucijom 1.483 data su široka

ovlašćenja SAD i Velikoj Britaniji u upravljanju Irakom i iračkom

naftnom industrijom.

        2004 - Ekonomista i reformator Manmohan Sing postao je 13.

predsednik vlade Indije, prvi Sik na tom položaju.

        2004 - Prestolonaslednik Španije princ od Asturije Felipe

Burbonski i Letisija Ortis, prethodno popularna televizijska novinarka, 

venčali su se u Madridu, a ceromoniju prvog kraljevskog venčanja na 

tlu Španije posle 98 godina, obezbeđivale su izuzetno jake snage 

policije i vojske, uključujući snage NATO.

        2007 - Umro je srpski akademik Zoran Konstantinović,

teoretičar književnosti. Drugi svetski rat, kao oficir Kraljevine

Jugoslavije proveo je u zarobljeništvu. Radeći kao nastavnik u

Višoj vojnoj akademiji posle rata, Konstantinović je uporedo

studirao strane jezike i književnost i diplomirao je 1953, a

doktorirao tri godine docnije, da bi zatim prešao na Filozofski

fakultet. Prihvatio je 1970. poziv da u Insbruku osnuje prvu katedru

za komparativnu književnost u Austriji kojom je rukovodio do 1990.

Bio je član Komisije za literaturu Austrijske akademije nauka,

potpredsednik međunarodne Asocijacije za uporednu književnost,

Evropske akademije nauka i umetnosti u Salcburgu. Kao gostujući

profesor predavao je na nizu univerziteta Evrope, SAD, Australije,

Japana. Za srpsku nauku poseban značaj imaju njegovi radovi 

posvećeni vezama srpske i nemačke književnosti i kulture.

        2010 - U nesreći putničkog aviona kompanije "Er Indija 

ekspres" koji se zapalio prilikom sletanja na aerodrom u Mangaloru, 

na jugu Indije, poginulo je 158 osoba.

        2010 - Poljski astronom Nikola Kopernik, čiju je 

heliocentričnu teoriju Rimokatolička crkva osudila kao jeretičku, 

ponovo je svečano sahranjen u katedrali u Fromborku, u kojoj je 

svojevremeno služio kao sveštenik. Posle smrti 1543. njegovi 

ostaci počivali su u neobeleženoj grobnici a pronađeni su 2005.

Reč je o simboličnom činu izmirenja Crkve s Kopernikom.  

2016 - Umro je Velimir Bata Živojinović, glumac s 

najviše odigranih uloga na prostoru negdašnje Jugoslavije. Već 

kao petnaestogodšnjak radio je kao scenski radnik i statista u 

pozorištu "Branko Krsmanović". Pohađao je srednje glumačke 

škole u Nišu i Novom Sadu, a potom Pozorišnu akademiju u Beogradu. 

Na filmu je debitovao 1955. u "Pesmi sa Kumbare" Radoša Novakovića. 

Ukupno, igrao je u više od 340 filmova i TV serija, a najviše je 

upamćen po ulogama u partizanskim filmovima šezdesetih i sedamdesetih. 

Dobitnik je nagrade za životno delo "Slavica", u dva navrata "Zlatne 

arene" Jugoslovenskog filmskog festivala u Puli i niza drugih priznanja. 

Izuzetnu popularnost uživao je i u Kini, zbog uloge u filmu "Valter 

brani Sarajevo".

2016 - U Rusiji, u oblasti Jaroslav, započeo je s radom 

koncept "Junarmija". Ministarstvo odbrane Rusije time je oživelo 

model koje je ranije postojao, u okviru kojeg se učenici podučavaju 

negovanju vojnih i patriotskih tradicija i upoznaju s osnovama vojne 

veštine.

2017 - U samoubilačkom bombaškom napadu tokom koncerta 

američke pevačice Arijane Grande u Mančester areni u Mančesteru, 

Britanija, poginule su 23 a povređeno 512 osoba. Napad je izveo 

islamski ekstremista Salman Ramadan Abedi, libijskog porekla ali 

rođen u Britaniji.

2017 - Patrijarh srpski Irinej, u prisusutvu više 

velikodostojnika Srpske crkve, položio je prvi kamen mozaika 

kompozicije Vaznesenja Gospodnjeg u cetralnoj kupoli hrama Svetog 

Save na Vračaru u Beogradu. Ovim svečanim gestom obeležen je 

početak unutrašnjeg ukrašavanja centralne kupole hrama Svetog Save.

2020 - Prilikom pada aviona pakistanske nacionalne avio-kompanije 

PIA, sa 99 putnika i članova posade, na stambenu četvrt u Karačiju, 

poginulo je 97 osoba, od cega jedna na zemlji, a 9 osoba je teško 

povređeno. Letelica tipa Erbas A320, kretala se od Lahora ka Karačiju.

2020 - Prvi dan u Srbiji, nakon punih dva meseca, 

bez preminulih od korona virusa. Tog dana, testirano je 5.998 osoba, 

a  potvrđeno je 105 slučajeva zaraženih. Do tada, ukupan broj 

preminulih od korona virusa u Srbiji bio je 237.