Dogodilo se na današnji dan

 

Danas je utorak, 16. april, dan 2024. 

   1346 - Stefan Dušan krunisao se u Skoplju, na Uskrs, za

"cara Srba i Grka". Istovremeno je proglašena srpska patrijaršija

(Arhiepiskopija uzdignuta na rang Patrijaršije) s prvim srpskim

patrijarhom Joanikijem. Bio je to period najvećeg ekonomskog,

vojnog, političkog i kulturnog uspona srpske feudalne države.

Bila je teritorijalno veća nego ikad: sem zemalja ranije srpske

kraljevine, obuhvatala je Epir, Tesaliju, Akarnaniju, Etoliju i svu

Makedoniju do Hristopolja (sadašnja Kavala), izuzev Soluna, kao i

celu današnju Albaniju. Dušan je pokušao da uspostavi zakonitost

kao princip: prema Dušanovom zakoniku, usvojenom 1349. i dopunjenom

1354. zakon je jači i od suprotne volje vladara. Prerana smrt 1355.

sprečila ga je da stvori državu koja bi zamenila Vizantijsko

carstvo, na  čije se tradicije, političke i pravne, oslanjao.

        1828 - Umro je španski slikar Francisko Hose de Goja i

Lusientes, umetnik nemirnog i pustolovnog duha. Postao je 1786.

dvorski slikar i naslikao je niz portreta, među najboljima u tom

žanru, članova kraljevske porodice, dvorskih uglednika i poznatih

ličnosti. U kompozicijama iz istorije i savremenog života ispoljio

je sklonost sarkazmu i kritici. Opsednut tragikom okupirane Španije

stvorio je potresne slike-dokumenta: "Drugi maj 1808", "Treći maj 

1808. streljanje u Madridu", a u poznim godinama fantazmagorične 

prizore: "Saturn", "Prometej", "Ples veštica" i velike cikluse u 

bakropisu i litografiji. Pri kraju života, već oslepeo, morao je 

da emigrira u Francusku, gde je umro. Glavna dela: "Odevena Maja", 

"Gola Maja", "Porodica Karlosa IV", "Marija-Lujza", "Slikar 

Fransisko Baje", grafički ciklusi "Kapričosi", "Užasi rata", 

"Poslovice", "Tauromahija".

        1844 - Rođen je francuski pisac Žak Anatol Fransoa

Tibo, poznat kao Anatol Frans, član Francuske akademije, dobitnik

Nobelove nagrade za književnost 1921. Izvanredan stilista,

izvrgavao je oštroj satiri francusko društvo u vreme Treće

republike i istupao protiv militarizma i šovinizma,

razobličavajući koruptivnost vlade i štampe, što mu je donelo

naziv "buntovnog akademika". Dela: zbirka pesama "Zlatne pesme",

romani "Zločin Silvestra Bonara", "Savremena istorija", "Crveni

krin", "Bogovi su žedni", "Pobuna anđela", "Taida", "Epikurov

vrt", "Mišljenja opata Žeroma Koanjara", "Ostrvo pingvina",

"Pečenjarnica kraljice Pedok", "Život u cveću".

        1859 - Umro je francuski istoričar i političar Aleksis

Klerel de Tokvil, protivnik revolucionarnih društvenih promena,

koji je bitno uticao na građanske istoričare 19. i 20. veka.

Dela: "Demokratija u Americi", "Stari režim i revolucija".

        1862 - Francuski car Napoleon III objavio je rat meksičkom

predsedniku Benitu Huaresu, ali se ratna avantura nije isplatila.

Francuska intervencionistička vojska postavila je za cara Meksika

austrijskog nadvojvodu Maksimilijana Habzburškog, što je izazvalo

krvav građanski rat. Posle povlačenja francuskih trupa 1867.

car-uzurpator je streljan, a Huares je opet izabran za predsednika.

        1865 - Umro je srpski kompozitor, pijanista i horovođa

Kornelije Stanković, osnivač novog nacionalnog pravca u srpskoj

muzici. Zapisivao je i harmonizovao srpsko crkveno pojanje. Rođen

je u drevnoj porodici budimskih Srba. Školovao se u Aradu,

Segedinu, Pešti, a u Beču je studirao kompoziciju. U Sremskim

Karlovcima proučavao je i beležio usmenom tradicijom sačuvano

srpsko crkveno pojanje. Bio je horovođa Beogradskog pevačkog

društva. Doprineo je da se za srpsku muziku zainteresuju strani

kompozitori, posebno ruski, uključujući Čajkovskog ("Srpski

marš", danas poznat kao "Slovenski") i Nikolaja Rimskog-Korsakova

("Fantazija na srpske teme"). Dela: "Pravoslavno crkveno pojanje u

srpskoga naroda", šest svezaka "Srpskih narodnih pesama", koje je

harmonizovao za hor, za glas i klavir, ili samo za klavir. Njegovi

posmrtni ostaci preneti su iz Budimpešte februara 1949. u Aleju

velikana na Novom groblju u Beogradu.

        1867 - Rođen je američki pilot i konstruktor aviona

Vilbur Rajt, pionir avijacije, koji je 1903. s bratom Orvilom, u

avionu njihove izrade, izveo prvi let u istoriji vazduhoplovstva.

Let je trajao 59 sekundi i avion je preleteo 285 metara. Braća

Rajt su već 1905. konstruisala avion koji je preleteo 39

kilometara. Osnovali su 1909. "Ameriken Rajt kompani" za

proizvodnju aviona i iste godine vojsci SAD isporučili prvi

borbeni avion "Signal Korps I".

        1868 - Rođen je srpski književni istoričar i kritičar

Pavle Popović, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske

kraljevske akademije. Objavio je niz književno-istorijskih studija

i više istorija književnosti. Dela: "Jugoslovenska književnost",

"Pregled srpske književnosti", "Iz književnosti" (četiri knjige

eseja i studija), "O Gorskom vijencu", "Srpska drama u XIX veku",

"Francuski moralisti".

        1871 - Pariska komuna donela je "Dekret o napuštenim

preduzećima", kojim su radnicima predate sve firme čiji su

vlasnici pobegli iz Pariza.

        1889 - Rođen je britansko američki filmski glumac, 

scenarista, režiser i producent Čarli Čaplin, jedan od pionira

kinematografije i vodećih umetnika u istoriji filma. U SAD je

dospeo 1910. i počeo je u filmskim burleskama Maka Seneta, ali se

brzo osamostalio i stekao svetsku slavu originalnim likom

sentimentalnog klovna-skitnice. Njegov izvorni humanizam, izgrađen

u vreme teške mladosti - izražen je likom dobroćudne skitnice

Čarlija. Bio je opredeljeni komunista pa ga je godinama držao pod

prismotrom šef FBI Edgar Huver, a u vreme antikomunističke

histerije u SAD postao je žrtva američkog republikanskog senatora

Džozefa Makartija, otuda je 1952. emigrirao u Švajcarsku, u kojoj

je i umro. Snimio je 75 kratkih i dugometražnih filmova, a 1972.

dodeljen mu je Oskar za životno delo. Filmovi: "Idila u polju",

"Pasji život", "Mirna ulica", "Hodočasnik", "Dečak", "Potera za

zlatom", "Cirkus", "Svetlosti velegrada", "Moderna vremena", "Veliki

diktator", "Gospodin Verdu", "Jedan kralj u Njujorku", "Svetlosti

pozornice", "Grofica iz Hongkonga".

        1921 - Rođen je britanski glumac, režiser i pisac

rusko-francuskog porekla Piter Aleksander Justinov, ambasador dobre

volje UNICEF-a i UNESKO-a. Pre Drugog svetskog rata u pozorištu

je najčešće igrao u svojim komedijama: "Ljubav četvorice

pukovnika", "Romanov i Đulijeta", "Foto-finiš", "Deseta

simfonija". Napisao je i autobiografiju "Dear me". Filmovi: "Quo

vadis", "Spartak", "Topkapi", "Ljubičasti taksi".

        1922 - Potpisan je nemačko-sovjetski sporazum, poznat kao

drugi Rapalski ugovor, kojim je Sovjetski Savez priznat kao "velika

sila", a zemlje potpisnice su se odrekle uzajamnih potraživanja i

utvrdile osnovu za uspostavljanje diplomatskih odnosa.

        1939 - Rođen je Boris Dvornik, jedan od najpopularnijih

glumaca negdašnje Jugoslavije. Posle mature u Srednjoj glumačkoj

školi u Novom sadu studirao je Kazališnu (pozorišnu) akademiju

u Zagrebu. Glumio je u preko 40 filmova, i čak 20 serija snimanih

u Hrvatskoj i Srbiji. Iako upamćen kao zvezda komedija, nastupao je

u raznim filmskim, pozorišnim i televizijskim žanrovima. Tokom 90-ih

bio je poslanik HDZ u Saboru Hrvatske. Filmovi: "Deveti krug", "Martin

u oblacima", "Prekobrojna", "Most", "Sutjeska", "Neretva".

        1944 - Beograd je u Drugom svetskom ratu, na pravoslavni

Uskrs, bombardovala saveznička, američka i britanska avijacija,

navodno radi uništenja vojnih i privrednih objekata i zgrada u koje

su Nemci smestili administraciju. U napadu je učestvovalo 130, a

sutradan 600 bombardera. Bombe su bacane po sistemu "tepiha",

široko zahvatajući stambene četvrti. Nikakve prave selekcije

ciljeva očigledno nije bilo, razarane su bolnice, porodilište u

Krunskoj ulici je do temelja razoreno. Evidentirano je da je

poginulo 1.160 srpskih civila, tačan broj nikada neće biti

utvrđen.

        1945 - Umro je osnivač srpskog zemljoradničkog

zadrugarstva Mihailo Avramović. Prvu zadrugu osnovao je 1894.

u Vranovu, nedaleko od rodnog Smedereva. Izradio je nacrt prvog

srpskog zakona o zadrugama i pokrenuo list "Zemljoradnička zadruga"

koji je uređivao 20 godina. Objavio je veliki broj radova o

poljoprivredi, a njegovo najveće i poslednje delo je "Sociologija

zadrugarstva". Učestvovao je u stvaranju Međunarodnog zadružnog

saveza. Dela: "Agrarni pokret u Srbiji", "Sociologija zadrugarstva",

"Naše seljačko gazdinstvo".

        1945 - Američke trupe su u Drugom svetskom ratu ušle u

nemački grad Nirnberg.

        1947 - U gradu Teksas u istoimenoj državi SAD poginulo je

više od 500 ljudi u eksploziji kamiona napunjenog nitritom.

        1951 - Britanska podmornica "Afrej" potonula je u kanalu

Lamanš, odvukavšu u smrt 75 ljudi.

        1970 - Snežna lavina, koja je zatrpala dečji sanatorijum

u mestu Salanš u francuskim Alpima, usmrtila je 72 osobe.

        1988 - Izraelski komandosi ubili su u Tunisu vojnog

komandanta Palestinske oslobodilačke organizacije Halila el Vazira,

poznatog kao Abu Džihad, zamenika Jasera Arafata.

        1991 - Umro je engleski filmski režiser Dejvid Lin, autor

spektakularnih i tehnički izvrsno urađenih filmova o osnovnim

ljudskim emocijama u pozadini velikih istorijskih zbivanja. Filmovi:

"Kratak susret", "Veliko iščekivanje", "Oliver Tvist", "Madlena",

"Hobsonov izbor", "Most na reci Kvaj" (Oskar), "Lorens od Arabije"

(Oskar), "Doktor Živago" (Oskar), "Rajanova kći", "Put u Indiju".

        1992 - Košarkaši beogradskog "Partizana" postali su

prvaci Evrope pobedom u Istanbulu nad "Žoventutom" iz Barselone

(kod nas poznatim kao "Huventud") rezultatom 71:70 (40:34).

        1993 - Hrvatske paravojne formacije likdidirale su u selu

Ahmići, nedaleko od Viteza u centralnoj Bosni 116 Bošnjaka.

        1994 - Protivavionska odbrana Vojske Republike Srpske

oborila je kod Goražda britanski avion tipa "Si harijer". Tvrdeći

da štite snage UN, avioni NATO su 10. aprila 1994. započeli

bombardovanje Srba, vojnih i civilnih ciljeva, u okolini Goražda,

priskočivši u pomoć muslimanima koji su zapali u opasnost posle

neuspele ofanzive koju su pokrenuli iz "zaštićene zone".

        1994 - Umro je američki pisac afroameričkog porekla

Ralf Valdo Elison, čiji je roman "Nevidljivi čovek" jedan od

impresivnijih u američkoj književnosti posle Drugog svetskog

rata. Osnovna tema njegovog jedinog romana je traganje za sopstvenim

identitetom, a glavni junak, crnac, predstavljen je kao arhetipski

obrazac čoveka koji ostaje nevidljiv zato što mu društvo

uskraćuje pravo na samodefinisanje. Delo je pisano izuzetno

sugestivno, s mnoštvom naturalističkih detalja. Takođe je

napisao knjigu eseja "Senka i čin".

        1996 - Bivšeg premijera Italije Betina Kraksija

italijanski sud je, na osnovu optužnice koja ga je teretila za

korupciju, osudio na osam godina i tri meseca zatvora.

        1999 - NATO bomba teško je ranila Irenu Mitić (16) iz

Ribnice kod Vranja u trenutku dok je radila u polju nedaleko

od sela. Devojka je umrla dva dana potom na Neurohirurškoj klinici

u Nišu, ne budeći se iz kome. Na ostatku projektila kojim je ona

usmrćena ubica se potpisao kao "Erik. N", uz poruku: "Loša

vremena. Zar to nije divno".

        2003 - Lideri 10 evropskih zemalja, od kojih osam bivših

komunističkih, potpisali su na samitu Evropske unije u Atini

ugovore o pristupanju EU 1. maja 2004. godine. Ugovore su potpisali

lideri Estonije, Kipra, Letonije, Litvanije, Mađarske, Malte,

Poljske, Slovačke, Slovenije i Češke.

        2008 - Srpska reprezentativka Jasna Šekarić osvojila

je, na Svetskom kupu u Pekingu, zlatnu medalju u disciplini sportski

pištolj, pretekavši francusku takmičarku Stefani Tirod za 0,2

kruga.

2012 - U Kragujevcu je svečano otvorena Fabrika "Fiat 

automobili Srbija", projekat Vlade Srbije i italijanskog "Fiata". 

2014 - Potonuo je južnokorejski putnicki trajekt "Sevol" 

na kojem se u trenutku tragedije nalazilo 476 osoba, većinom đaci koji 

su se nalazili na ekskurziji. Poginule su (ili se vode kao nestale) 

ukupno 304 osobe.

2016 - U razornom zemljotresu u Ekvadoru poginulo je 668 osoba, 

8 je nestalo a 16.600 je povređeno. Epicentar zemljotresa, najjačeg 

koji je pogodio Ekvador od 1979. bio je 27 kilometara jugoistočno od 

Muisnea na severu zemlje, a najteže pogođeni grad Pedernales gotovo 

je razoren.

2017 - U Turskoj je na referendumu, tesnom većinom, prihvaćen 

predlog Erdogana o uvođenju čvrstog predsedničkog sistema. Pošto 

je preživao pokušaj državnog udara, jula 2016, Erdogan koji je 

inače odbacio sva ključna načela kemalizma, sproveo je oštar 

obračun sa svim potencijalnim protivnicima, da bi na kraju nametnuo 

i ustavne reforme.

2020 - Umro je Luis Sepulveda, čilenaski pisac, novinar, 

politički aktivista. Otvoreni levičar, hapšen je tokom vladavine Augusta 

Pinočea i godine je proveo zatočen. Docnije je živeo u Ekvadoru, borio 

se sa Sandinistima u Nikaragvi, da bi kasnije emigrirao u Evropu. Živeo je 

u Nemačkoj, gde je radio za Špigl izveštavajući o ratu u Angoli. Potom 

je živeo u Španiji. Kao književnik, bio je posvećen ekološkim temama, 

zaštiti šuma Amazona i tamošnjih urođenika. Dela: "Starac koji je čitao 

ljubavne romane", "Svet na kraju sveta", "Dnevnik sentimentalnog ubice", 

"Kajman".

2021 - Raul Kastro je tokom govora prilikom otvaranja Kongresa 

KP Kube, obelodanio da se povlači iz politike i sa mesta generalnog 

sekretara partije, navodeći da rukovođenje strankom predaje mlađoj 

generaciji. Povlačenjem Raula Kastra okončana je era tokom koje su Kubu 

vodili njegov brat Fidel, i potom Raul, počev od 1959. godine. Tri dana 

potom Raul se i formalno povukao.

        - Danas je dan Beograda. Ime Beograd prvi put je zabeleženo

878. godine u jednom pismu pape Jovana VIII. U poslanici sačuvanoj

u vatikanskom arhivu, koju je papa Jovan VIII poslao bugarskom knezu

Borisu, navedeno je da je otac Sergije, zbog poročnog života,

opozvan sa dužnosti beogradskog episkopa (Episcopatus

Bellogradensis). To je najstariji pomen Beograda pod njegovim

današnjim srpskim imenom.