Dogodilo se na današnji dan

 

 Danas je petak, 16. jun.

        1671 - U Moskvi je javno pogubljen vođa ustanka donskih

kozaka i seljaka Stepan "Stenjka" Timofejevič Razin, predvodnik

bune od 1667. protiv ruskih spahija i carističke administracije

koja je slobodne kozake pretvarala u zavisne kmetove. Pobunjenici

su zauzeli Caricin (sadašnji Volgograd), Astrahan, Saratov i

druge gradove između Dona i Urala i u Povoložju, ali se ustanak

razvijao stihijno i na kraju je u krvi ugušen.

        1779 - Španija je objavila rat Britaniji i počela opsadu

Gibraltara.

        1826 - Turski sultan Mehmed II je posle pobune janičara,

ugušene u krvi, ukinuo instituciju janičara i uveo nizam (redovna

vojska). Janičari su ustanovljeni 1330. odlukom sultana Orhana, 

tako sto su oduzimana i prevođena u islam deca hrišćanskih

podanika, da bi se onda sistematskom obukom od njih ustrojile

posebno efikasne vojne jedinice. Murat II je dozvolio da u janičare

budu primani i Turci, a 1638. ukinuto je oduzimanje hrišćanske

dece. Pošto se često događalo da izazivaju nerede, sultan 

Mehmed II 1826. ukinuo je Janičare.

        1852 - U Novom Sadu je štampan prvi broj lista "Serbski

dnevnik", s književnim dodatkom "Sedmica", koji je potom izlazio

12. godina. U listu koji je pokrenuo i izdavao Danilo Medaković

sarađivao je niz važnih ličnosti srpske kulture. Kada je 1859.

Medaković prešao u tadašnju Kneževinu Srbiju urednik lista

postao je Jovan Đorđević (književnik, klasicista, autor teksta

srpske himne "Bože pravde").

        1858 - Rođen je švedski kralj Gustav V, koji je tokom

vladavine od 1907. do smrti 1950. osigurao neutralni status

Švedske u oba svetska rata.

1859 - Rođen je srpski slikar Paja Jovanović, predstavnik

akademskog realizma, član Srpske kraljevske akademije, srpski slikar

koji je stekao evropsku reputaciju. Najveći deo života proveo je u

Beču u kojem je i umro 1957. Bio je izvanredan poznavalac slikarskog

zanata i inspirisao se srpskom nacionalnom istorijom. Naslikao je

velike ikonostase u Sabornoj crkvi u Novom Sadu i u crkvi u Dolovu

i portretisao više vladara i crkvenih dostojanstvenika. Radio je

i folklorne i istorijske kompozicije, uključujući "Seobu Srba",

"Proglašenje Dušanovog zakonika", "Takovski ustanak", "Mačevanje",

"Kićenje neveste".

        1890 - Rođen je engleski filmski glumac Artur Stenli

Džeferson, poznat kao Sten Lorel, jedan od dvojice glumaca iz

poznatog komediografskog tandema (sa Oliverom Hardijem). Filmski

producenti i danas ubiraju profit od njihovih filmova, a njih

dvojica završila su u sirotištima. Filmovi: "Muzička kutija",

"Naši odnosi", "Na divljem zapadu", "Dva dobra drugara", "Fra

đavolo", "Mi iz Oksforda", "Veliki posao", "Naša žena", "Udri

brigu na veselje".

        1917 - Sazvan je Prvi sveruski kongres Sovjeta.

        1917 - Rođen je Irving Pen, američki fotograf,  

znamenit po fotografijama na kojima dominira stroga 

jednostavnost. Radio je portrete slavnih, modne fotografije,

kao i različite umetničke fotografije s motivima od 

klasične mrtve prirode do egzotičnih krajeva planete.

Karijeru je započeo 40-ih kao modni fotograf časopisa 

"Vog". Veliku slavu doneli su mu portreti Majlsa Dejvisa, 

Spensera Trejsija, Džordžije O'Kif i Pabla Pikasa. Jedna 

fotografija za koju je pozirala njegova supruga manekenka 

Lisa Fonsagrivs, prodata je 2004. za čak 57.000 dolara.

        1920 - U Londonu je održana prva sednica Društva

naroda, preteče Ujedinjenih nacija, osnovanog radi očuvanja

mira i kolektivne bezbednosti posle Prvog svetskog rata.

        1930 - Umro je srpski političar i filolog Ljubomir

Stojanović, sekretar Srpske kraljevske akademije, koji je 1921. s

Jašom Prodanovićem osnovao Republikansku stranku i bio njen prvi

predsednik. Prethodno je kao pripadnik Samostalne demokratske

stranke više puta bio ministar prosvete i jednom Predsednik vlade.

Dela: monografija "Život i rad Vuka Stefanovića Karadžića",

stari srpski pisani spomenici "Miroslavljevo jevanđelje", "Stari

srpski natpisi i zapisi" (šest knjiga), stari letopisi, dela Vuka

Karadžića, uključujući "Vukovu prepisku", udžbenici gramatike,

studije o starim srpskim štamparijama, o srpskim hramovima u 15.

i 16. veku, o arhiepiskopu Danilu.

        1942 - Na Konferenciji na Tjentištu 38 delegata Crne Gore,

Boke i Sandžaka donelo je rezoluciju kojom je kao jedini cilj borbe 

označeno isterivanje okupatora i istaknuto da je narodnooslobodilački 

pokret u Crnoj Gori, Boki i Sandžaku sastavni deo borbe naroda 

Jugoslavije.

        1944 - Na Visu je u Drugom svetskom ratu postignut sporazum

jugoslovenske kraljevske izbegličke vlade, koja je bila pod snažnim 

pritiskom zvaničnog Londona, i Nacionalnog komiteta oslobođenja 

Jugoslavije, koji su potpisali dr Ivan Šubašić (Predsednik vlade 

i ban Hrvatske) i Josip Broz Tito. Tim dokumentom predviđeno je da 

novu vladu formiraju "demokrate" nekompromitovane saradnjom s 

okupatorom i izjavama protiv narodnooslobodilačkog pokreta. 

Dogovoreno je i da izbeglička vlada prizna tekovine NOB, a da o 

obliku vladavine bude odlučeno posle oslobođenja Jugoslavije.

        1946 - Umro je kompozitor, muzikolog, pedagog i muzički

kritičar Miloje Milojević, profesor Muzičke akademije u Beogradu,

jedan od začetnika muzikologije u Srbiji. Doktorat muzičkih nauka

stekao je 1925. u Pragu, i bio je prvi Srbin s tim zvanjem. Osnovao

je beogradski orkestar "Collegium musicum" kojim je i dirigovao.

Stvarao je pod uticajem romantizma, impresionizma i ekspresionizma 

i inspirisao se narodnim motivima. Dela: klavirske kompozicije

"Četiri komada", "Melodije i ritmovi sa Balkana", horovi "Muha 

i komarac", "Pir iluzija", ciklus solo pesama "Pred veličanstvom

prirode", muzikološki spisi "Osnovi muzičke umetnosti", "Studije 

i članci".

        1958 - Obešen je mađarski državnik Imre Nađ, Predsednik

vlade Mađarske od 1953. do oktobra 1956, kad je u Mađarskoj izbila

antikomunistička pobuna. Pošto su sovjetske trupe skršile pobunu, 

za koju je Moskva krivila Nađa, osuđen je na smrt.

        1960 - Predsednik SAD Dvajt Ajzenhauer morao je da odloži

posetu Japanu zbog antiameričkih nereda u toj zemlji.

        1961 - Ruski baletski igrač Rudolf Nurejev zatražio je

azil u Francuskoj dok je u Parizu gostovao sa ansamblom baleta

"Kirov".

        1963 - Ruskinja Valentina Terješkova postala je prva žena

kosmonaut, poletevši u orbitu oko Zemlje kosmičkim brodom "Vastok

6". Ona je kao šesti sovjetski kosmonaut obletela Zemlju 48 puta i

spustila se 19. juna.

        1976 - U Sovetu, najvećem crnačkom naselju u Južnoj

Africi, izbili su krvavi rasni neredi u kojima je tokom nekoliko

meseci poginulo najmanje 600 crnaca i tri belca. Soveto je

predgrađe Johanesburga, formirano kao naselje za "obojene"

industrijske radnike u Johanesburgu, pošto u vreme aparthejda

oni nisu smeli da stanuju u samom gradu.

        1977 - Predsednik SAD Džimi Karter i panamski vođa Omar

Torihos potpisali su ugovor kojim je predviđeno da Panamski kanal

bude predat 2000. u vlasništvo Paname.

        1977 - Umro je nemački raketni inženjer Verner fon Braun,

konstruktor nacističkih raketnih projektila "Fau- 1" i "Fau-2",

kojima je u Drugom svetskom ratu bombardovana Britanija. Posle rata

emigrirao je u SAD, gde je rukovodio proizvodnjom raketnih

projektila "Redstoun" i "Jupiter C" kojim je 1958. lansiran prvi

američki veštački satelit "Eksplorer-1".

        1979 - Pod optužbom za korupciju, pogubljen je general

Igracijus Kutu Ačempong, vojni upravljač Gane od 1972. do 1979.

        1992 - SAD i Rusija postigle su dogovor o smanjivanju

arsenala dalekometnih nuklearnih raketa do 2003. za dve trećine.

        1995 - Savet bezbednosti UN izglasao je rezoluciju o

slanju u Bosnu i Hercegovinu 12.500 pripadnika tzv. Snaga za brzo

reagovanje, koje su se u avgustu i septembru 1995. sa avijacijom

NATO borile protiv Srba u Bosni, što je odlučujuće doprinelo

preokretu u građanskom ratu.

        2001 - Posle 11 godina komplikovanih radova, okončani su

radovi na krivom tornju u Pizi, čime je spasena jedna od najvećih

italijanskih turističkih atrakcija.

        2006 - Šefovi država EU na samitu u Briselu usvojili su

Deklaraciju o Zapadnom Balkanu u kojoj se navodi da je "mirna i

prosperitetna Srbija, u potpunosti integrisana u evropsku porodicu

nacija, od ključnog značaja za stabilnost regiona".

2012 - Lider opozicije u Mjanmaru Aung San Su Ći, u Oslu

je, i formalno, primila Nobelovu nagradu za mir, koja joj je dodeljena 

21 godinu ranije dok se nalazila u kućnom pritvoru u kojem je

provela više od 17 godina.

2017 - Umro je Helmut Kol, bivši kancelar Nemačke, 

arhitekta ujedinjenja te zemlje. Kao dugogodišnji čelnik 

Hrišćanskih demokrata, na mestu predsednika vlade nalazio se od 

1982. do 1998. godine. Smatra se najzaslužnijim za nemačko 

prihvatanje zajedničke evropske valute.