Dogodilo se na današnji dan

  Danas je ponedeljak, 16. decembar, 2024. Do kraja godine ima 15 dana.

1485 - Rođena je španska princeza Katarina Aragonska,

prva od šest žena engleskog kralja Henrija VIII. Njihov razvod

1533. bez dozvole pape izazvao je englesku crkvenu reformaciju i

raskid s Vatikanom. Henri VIII razvodio se više puta pošto nije

imao muške dece, zbog nasleđa prestola.

        1653 - Oliver Kromvel je, odbivši titulu kralja,

proglašen lordom protektorom Engleske, Škotske i Irske.

        1687 - Umro je engleski ekonomista Vilijam Peti, tvorac

teorije radne vrednosti, koji je prema Karlu Marksu postavio temelj

političke ekonomije kao nauke. Smatrao je da vrednost robe - prema

njegovoj terminologiji prirodnu cenu - određuje količina rada

utrošena za proizvodnju. Dela: "Nešto o novcu", "Traktat o

porezima i dažbinama", "Politička anatomija Irske", "Politička

aritmetika".

        1773 - Nezadovoljna visokim uvoznim carinama i britanskom

kolonijalnom vlašću, grupa američkih kolonista, obučena poput

indijanaca, pobacala je u bostonskoj luci u more sanduke čaja s

jednog britanskog broda. Taj događaj, kasnije nazvan "bostonska

čajanka", nagovestio je Rat za nezavisnost SAD, započet 1775.

        1775 - Rođena je engleska književnica Džejn Ostin, koja

je u romanima realistički slikala svakodnevni život engleske

provincije. Zapleti njenih romana, protkanih humorom i blagom

ironijom, jednostavni su i izviru iz psihologije likova običnih

ljudskih odnosa, a dijalog je veoma vešto vođen. Dela: romani

"Razum i osećajnost", "Gordost i predrasuda", "Mensfildski park",

"Ema", "Nortagentska opatija", "Nagovaranje".

        1818 - Rođen je srpski pisac i diplomata Matija Ban,

član Srpske kraljevske akademije, profesor beogradskog Liceja i

šef presbiroa srpske vlade od 1861. do 1878. Deo Beograda na

kojem se nalazilo njegovo imanje nazvan je ime po njemu - Banovo

brdo. Dela: drame "Smrt Uroša V", "Kralj Vukašin", "Osnove ratne",

(prva knjiga o modernoj vojnoj strategiji kod Srba), " Moralne

i političke iskrice".

        1849 - Umro je Jovan Pačić, srpski pesnik i slikar.

Školovao se u rodnoj Baji, Kaloči i Budimu. Zbog siromaštva,

stupio je, 1792. ili 1793. u vojsku, i kao konjanik vojevao je u

Napoleonovim ratovima. Penzionisan je zbog promrzlina stečenih

u Napoleonom pohodu na Rusiju, i od tada živi u Novom Sadu,

Đuru, i od 1838. u Budimu. Umro je u zanamenitoj gostionici

"Kod zlatnog jelena" Sime Ignjatovića, strica Jakova Ignjatovića,

u Tabanu (srpski kvart u Budimu) gde je stanovao zajedno sa Simom

Milutinovićem i Milovanom Vidakovićem. Objavljivao je u Letopisu

i Srpskom narodnom listu do 1842. a još 1827. štampao je u Budimu

tri sveske "Sočinenija pjesnoslovska". Pesme Jovana Pačića su

ljubavne, vojničke, elegije, epigrami, po uzoru na nemačke

romantičare. Godine 1828. s Janom Kolarom objavio je "Imenoslov

ili rečnik lični imena razni naroda slovenski". Bio je retko

učen, govorio desetak jezika (vladao je latinskim, starogrčkim,

hebrejskim čak arapskim). Bio je protivnik Vukove jezičke reforme.

Pačić je prvi srpski književnik koji je prevodio Getea. Mahom je

slikao pejzaže tehnikom akvarela. Posebno su važni njegovi akvareli

o stanovnicima rodne Bačke. Veoma precizno, s mnogo detalja slikao

je narodnu i građansku nošnju bačkih Srba, Bunjevaca, Nemaca,

Mađara. Njegovi akvareli čuvaju se danas u Sečenjijevoj biblioteci

u Budimpešti.

        1859 - Umro je nemački pisac Vilhelm Grim, skupljač i

obrađivač narodnih bajki, koje je, kao i većinu drugih dela,

objavio u saradnji sa starijim bratom Jakobom. Izdavao je i nemačke

srednjovekovne književne spomenike i proučavao mitologiju.

        1882 - Rođen je mađarski kompozitor i muzikolog Zoltan

Kodalj, uz Belu Bartoka najznačajniji mađarski muzički stvaralac

20. veka, u čijim delima je prepoznatljiva melodika i ritam narodne

muzike. Napisao je studije o mađarskom muzičkom folkloru i izdao

zbirke narodnih pesama. Dela: kantata "Psalmus hungaricus", scenska

muzika "Hari Janoš", orkestarsko delo "Igre iz Galante".

        1888 - Rođen je kralj Aleksandar I Karađorđević, 

Kralj Ujedinitelj. Od 1921. do 1929. vladar Kraljevine Srba, 

Hrvata i Slovenaca, od  1929. do 1934. Jugoslavije. Školovao 

se u Švajcarskoj, Rusiji, Francuskoj. Postao je prestolonaslednik 

1909. umesto starijeg brata Đorđa, a od 1914. kao regent vladao 

je Srbijom u ime bolesnog oca kralja Petra I. Bio je na čelu 

Prve armije u balkanskim ratovima a Vrhovne komande Srpske vojske 

u Prvom svetskom ratu. Postao je kralj Srba, Hrvata i Slovenaca 

6.novembra 1921. nakon smrti kralja Petra I. Ubijen je Marselju 

9.oktobra 1934. Atentat u Marselju, u kojem je ubijen i šef 

francuske diplomatije Luj Bartu, organizovali su hrvatski 

teroristi - ustaše, uz podršku Musolinijeve Italije. Dalja 

pozadina nije nikada rasvetljena, postoji nekoliko oprečnih 

teza. Pasoš pronađen kod ubice, inače Bugarina, izdat na ime 

Petra Kelemana, bio je Čehoslovački.

        1899 - Rođen je engleski pisac, glumac i pevač Noel

Kauard, veoma popularan između Prvog i Drugog svetskog rata u

Velikoj Britaniji i SAD. Pisao je i režirao drame, komedije i

muzičke revije koje se odlikuju duhovitim dijalozima, neočekivanim

obrtima i scenskim efektima i po većini njegovih komedija snimljeni

su filmovi. Dela: "Vrtlog", "Pali anđeli", "Laka vrlina", "Reč i

muzika", "Privatni život", "Nestašni duh".

        1917 - Rođen je britanski pisac Ser Artur Klark, autor niza

dela iz oblasti naučne fantastike. Završio je Kraljevski Koledž u

Londonu i magistrirao matematiku i fiziku 1948. Njegov najveći

doprinos nauci je ideja da bi geostacionarni sateliti mogli da se

koriste kao komunikacioni releji, otuda je Međunarodna astronomska

unija nazvala geostacionarnu orbitu Klarkovom orbitom. Dela: "Odiseja

u svemiru 2001", "S druge strane strane neba", "Pad mesečeve prašine",

"2010: Druga odiseja", "2061: Treća odiseja", "Susret sa meduzom",

zbirke pripovedaka "Sastanak sa Ramom" i "Pesme daleke zemlje".

        1920 - U zemljotresu u kineskoj provinciji Gansu poginulo

je oko 180.000 osoba.

        1921 - Umro je francuski kompozitor, pijanista, dirigent,

orguljaš i muzički pisac Šarl Kamij Sen Sans, romantičar

tipično francuskog duha, racionalne, uglađene forme. Dela:

opera "Samson i Dalila", tri simfonije, poema "Ples smrti", četiri

simfonijske pesme, pet klavirskih koncerata, tri koncerta za

violinu, dva koncerta za violočelo, kompozicija za kamerni sastav

"Karneval životinja", klavirski trio, dva gudačka kvarteta, svita

za violončelo, oratorijum "Potop", balet "Brbljivica".

        1931 - Umro je srpski sveštenik i istoričar Dimitrije

Ruvarac, član Srpske kraljevske akademije. Bio je bibliotekar

patrijaršijske biblioteke u Sremskim Karlovcima. Proučavao je

političku, crkveno-političku i književnu istoriju. Veoma plodan

autor, bavio se i publicistikom. Dela: "Postanak i razvitak srpske

crkveno-narodne avtonomije", "Srpska mitropolija karlovačka oko

polovine XVIII veka", "Istorija arhiepiskopsko-

mitropolitsko-patrijarške biblioteke u Sremskim Karlovcima".

        1934 - Pušten je u saobraćaj prvi beogradski drumski most

preko Save - "Zemunski most kralja Aleksandra I", današnji "Brankov

most". Srušen je aprila 1941. ubrzo po napadu Nemačke na Kraljevinu 

Jugoslaviju. S potpornih zidova sa obe strane mosta u proleće 1947. 

uklonjeni su kameni reljefi s grbom Kraljevine Jugoslavije. Na mestu 

srušenog visećeg mosta 1957. je podignut novi most, nezvanično 

nazvan "Brankov" prema imenu ulice čiji je produžetak.

        1942 - Vrhovna komanda Nemačke je u Drugom svetskom ratu

izdala direktivu za borbu protiv partizanskih jedinica kojom je,

suprotno odredbama Ženevske konvencije, naređeno da nemački 

vojnik ne može biti pozvan na odgovornost zbog brutalnog ponašanja.

        1944 - Nemci su u Drugom svetskom ratu u Ardenima, jakom

artiljerijskom pripremom i spuštanjem 1.500 padobranaca, počeli

kontraofanzivu na Zapadnom frontu, iznenadivši američke snage. U

borbama okončanim nemačkim porazom, saveznici su izgubili 77.000

vojnika a Nemci 130.000.

        1949 - U Bugarskoj je izvršena smrtna kazna nad Trajčom

Kostovim, dugogodišnjim istaknutim liderom Komunističke partije

Bugarske. On je na montiranom političkom procesu u Sofiji osuđen

zbog "titoizma".

        1949 - Vođa borbe za nezavisnost Ahmed Sukarno izabran je

za prvog predsednika Indonezije posle sticanja nezavisnosti zemlje

od Holandije.

        1960 - U sudaru američkih putničkih aviona "DC-8" i

"Super konstelejšen" iznad Njujorka, poginulo je svih 128 osoba u

dvema letelicama i osam na tlu.

        1965 - Umro je engleski pisac Vilijam Somerset Mom, oštar

kritičar engleskog građanskog društva. Tema njegovih dela neretko

su bile i egzotične daleke zemlje. Dela: romani "Ljudski okovi",

"Mesec i stoparac", "Kolači i pivo", "Pozorište", "Šareni veo",

zbirke pripovedaka "Treptaj lista", "Na kineskom platnu", "Istok i

Zapad", drame "Lejdi Frederika", "Hlebovi i ribe", "Sveti plamen".

        1966 - Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija jednoglasno

je na predlog Velike Britanije izglasao ekonomske sankcije protiv

režima bele manjine u Rodeziji.

        1969 - Donji dom britanskog parlamenta izglasao je ukidanje

smrtne kazne.

        1971 - Indijske trupe zauzele su Daku, a dan kasnije se

predala pakistanska armija od 90.000 vojnika u Istočnom Pakistanu,

pa je nezavisnost Bangladeša, proglašena 26. marta 1971, postala

stvarna. Posle proglašenja nezavisnosti izbio je građanski rat u

koji se umešala pakistanska armija, ali su indijske trupe 4.

decembra 1971. objavile rat Pakistanu i priskočile u pomoć

"Oslobodilačkoj armiji Istočnog Bengala".

        1992 - Kopredsednici Konferencije o bivšoj Jugoslaviji

Sajrus Vens i lord Dejvid Oven predložili su ministarskoj

konferenciji 29 zemalja u Ženevi seriju diplomatskih i vojnih mera

radi okončanja građanskog rata u Bosni i Hercegovini.

        1996 - Južnokorejski apelacioni sud preinačio je smrtnu

presudu bivšem predsedniku Južne Koreje Čun Du Hvanu u kaznu

doživotnog zatvora.

        1999 - Bivši nemački kancelar Helmut Kol priznao je da je

pogrešio zbog prikrivanja donacija Hrišćansko-demokratskoj uniji,

vladajućoj nemačkoj partiji koju je predvodio, ali je odbacio

tvrdnje da je reč o podmićivanju.

        2000 - Novi predsednik SAD Džordž Buš imenovao je

penzionisanog generala Kolina Pauela za državnog sekretara, koji 

je postao prvi Afroamerikanac na položaju šefa diplomatije.

        2002 - Visoki predstavnik Evropske unije za spoljnu

politiku i bezbednost Havijer Solana i generalni sekretar NATO

Džordž Robertson ozvaničili su strateško partnerstvo dveju

organizacija u upravljanju krizama, što je omogućilo EU da stvara

sopstvene snage za brzo reagovanje i sama vojno interveniše u

inostranstvu.

        2003 - Švajcarska skupština usvojila je rezoluciju kojom

je masakr nad Jermenima koji se dogodio u Turskoj tokom Prvog

svetskog rata - označen kao genocid.

        2008 - Umro je Karlo Karačolo osnivač rimske "Republike"

("La Repubblica") jednog od vodećih italijanskih listova. Karačolo,

aristokratskog porekla, njegova rođena sestra udovica je Đanija

Anjelija čelnika grupe "Fiat", pedesetih je imao većinsko

vlasništvo u nedeljniku "Espreso", a 1976. je sa Euđenijom

Skalfarijem, jednim od najistaknutijih italijanskih novinara, osnovao

dnevnik "Republika".

        2008 - Umro je Nikola Karaklajić srpski šahista,

reprezentativac i prvak Jugoslavije u šahu, internacionalni majstor. 

Kao član reprezentacije Jugoslavije na Olimpijadi u Moskvi 1956. 

osvojio je srebrnu medalju. Nalazio se i u selekciji koja je 1957. 

na prvom ekipnom prvenstvu Evrope u Beču zauzela drugo mesto. 

Decenijama je radio kao šahovski trener. Bio je selektor reprezentacija 

Malte, Singapura, Šri Lanke i Ujedinjenih Arapskih Emirata. Radni vek 

proveo je u Radio Beogradu, gde je bio novinar i muzički urednik. 

Karaklajić se smatra prvim muzičkim urednikom u negdašnjoj 

Jugoslaviji koji je dozvolio emitovanje rok muzike.

2021 - Poginuo je Slobodan Pavlović, američki privrednik iz 

Čikaga, poreklom iz okoline Bijeljine, poznati dobrotvor. Rođen u 

Popovima kod Bijeljine, u SAD je otišao 1965. Izgradio je crkvu Hristovog 

Vaskrsenja u Popovima, Pavlovića most, spomenike Knezu Ivi od Semberije 

i  Filipu Višnjiću. Osnivač je više preduzeća u Republici Srpskoj, 

gde je bio i senator.

2022 - Preminuo je Siniša Mihajlović, fudbaler. Rođen 

februara 1969. godine u Vukovaru, karijeru je započeo u Borovu, a 

nastavio u beogradskoj Zvezdi, potom u Italiji, u Romi, Sampdoriji, 

Laciu, Interu. Sa Zvezdom je osvojio Kup šampiona i Interkontinentalni 

kup 1991. godine. Za reprezentaciju je odigrao 63 utakmice i postigao 

10 golova. Kao trener vodio je Bolonju, Kataniju, Fiorentinu, Sampdoriju, 

Milan, Torino i Bolonju. Bio je selektor Srbije u kvalifikacijama za 

Mundijal u Brazilu.