Dogodilo se na današnji dan

 Danas je sreda, 1. maj, 2024. 

  1218 - Rođen je Rudolf I, osnivač dinastije

Habzburg. Vladao je od 1273. do smrti 1291. U bici na Moravskom

polju 1278. pobedio je češkog kralja Otokara II Pšemisla i od

njega otrgnuo Austriju, Kranjsku i Štajersku koje su, sa docnije

pripojenom Koruškom, postale nasledne habzburške zemlje, čime

je udaren temelj kasnije austrijske monarhije.

        1672 - Rođen je engleski pisac i političar Džozef

Adison, kojeg su proslavili duhoviti, jasni i jezički elegantni

eseji. Većinu tih moralističko-racionalističkih eseja objavljivao

je u listovima "Tatler" i "Spektator", kojeg je u martu 1711.

osnovao s Ričardom Stilom. Napisao je i tragediju "Katon", a

esejima je znatno uticao na srpskog prosvetitelja Dositeja

Obradovića.

1769 - Rođen je engleski vojskovođa i državnik Artur

Velzli, prvi vojvoda od Velingtona, koji je porazio francuskog cara

Napoleona I 1815. kod Vaterloa. Kao vođa torijevske desnice bio je

premijer od 1828. do 1830.

        1778 - U Somboru je počela s radom škola, poznata kao

"Norma". Radila je do 1811. a od 3. novembra 1812. njenu

ulogu preuzela je Učiteljska škola u Sent Andreji. Četiri

godine potom škola je vraćena u Sombor.

        1779 - Subotica je dobila status Slobodnog kraljevskog

grada pod imenom Maria Terezianštat. Grad je tada dobio i službeni

grb barokne heraldičke forme koji je zvanični grb grada i sada.

        1853 - U Srpskoj Vojvodini i Tamiškom Banatu, kako je

glasio zvanični naziv srpske autonomne Vojvodine u Habzburškoj

Austriji, stupio je na snagu Opšti austrijski građanski zakonik.

        1866 - U Srbiji su puštene u promet prve poštanke marke.

        1873 - Škotski lekar, misionar i istraživač Afrike

Dejvid Livingston, koji je otkrio Viktorijine vodopade, pronađen 

je mrtav u mestu Čitambo u sadašnjoj Zambiji. Prvi je istraživao

pustinju Kalahari, basen reke Zambezi, jezero Njasa i druga afrička

jezera i izvorište reke Kongo. Više od 30 godina je proveo u

Africi. Sahranjen je u Vestminsterskoj katedrali u Londonu.

        1886 - U Čikagu je 40.000 američkih radnika stupilo u

štrajk, zahtevajući bolje uslove rada, izražene u paroli "tri

osmice" - po osam sati rada, odmora i slobodnog vremena. U sukobu

sa policijom ubijeno je šest i ranjeno oko 50 radnika, a veliki

broj je uhapšen. Pet radničkih vođa osuđeno je na smrt, a trojica

na robiju. Na Prvom kongresu Druge internacionale 1889. odlučeno

je da se svake godine 1. maja masovno demonstrira u znak sećanja

na čikaške radnike.

        1894 - U Srbiji je prvi put svečano proslavljen 1. maj.

Proslava je organizovana u Beogradu, Šapcu, Negotinu, Kragujevcu,

Požarevcu, Obrenovcu i Bajinoj Bašti. Proslave su poprimile

masovniji karakter posle osnivanja Glavnog radničkog saveza i

Srpske socijaldemokratske stranke 1903.

        1904 - Umro je češki kompozitor Antonjin Dvoržak,

jedan od tvoraca češke nacionalne škole. Bio je sledbenik

romantičarskog neoklasicizma Johana Bramsa. Dela: opere "Rusalka",

"Jakobin", "Đavo i Kaća", devet simfonija, uključujući čuvenu

"Simfoniju iz Novog sveta", orkestarska kompozicija "Slovenske

igre", "Koncert za violončelo i orkestar br. 2 u h-molu", "Koncert

za violinu i orkestar u a-molu", koncerti za klavir i orkestar,

kamerna muzika.

        1923 - Rođen je američki pisac Džozef Heler, koji je

iskustva iz vazduhoplovstva SAD, u kojem je služio u Drugom

svetskom ratu, oživeo u crnohumornom romanu "Kvaka 22". U toj

apsurdnoj, tehnički originalnoj i moralno angažovanoj satiri

militarizma, podvrgao je kritici funkcionisanje savremene

države. Ostala dela: romani "Nešto se desilo", "Dobar kao

zlato", drama "Bombardovali smo u Njuhejvnu".

        1923 - Rođen je Milan Kangrga, filozof, jedan od najistaknutijih 

intelektualaca negdašnje Jugoslavije. Gotovo tri decenije bio je šef 

katedre za etiku zagrebačkog Filozofskog fakulteta. Kao predavač, 

boravio je na univerzitetima u Hajdelbergu, Frajburgu, Vircburgu, Ahenu, 

Bonu, Minhenu, Pragu, Bratislavi, Budimpešti, Kijevu, Moskvi, Sankt 

Peterburgu (tada Lenjingrad). Jedan je od osnivača časopisa "Praksis", 

koji je uživao svetski ugled, kao i znamenite Korčulanske letnje 

škole, na kojoj su gostovala gotovo sva relevantna imena filozofije 

i uopšte društvene teorije tadašnjeg sveta. Objavio je 15 knjiga, 

preko 60 članaka, od čega 13 u inostranim edicijama na nemačkom, 

engleskom, italijanskom, španskom. Dela: "Etika i sloboda", "Smisao 

povijesnoga", "Hegel-Marx", "Šverceri vlastitog života", 

"Nacionalizam ili demokracija".

        1924 - Rođen je srpski kompozitor Enriko Josif, član

Srpske akademije nauka i umetnosti. Njegov kompozitorski opus

izuzetno je bogat i raznolik, uključujući Lirsku simfoniju za

četiri flaute, harfu i gudački orkestar, "Snoviđenja" za flautu,

harfu i klavir, "Tri psalma" za klavir, "Smrt Stefana Dečanskog".

Osim komponovanja i pedagoškog rada, bavio se i muzičkom kritikom,

esejistikom i publicistikom, takođe veoma uspešno.

        1931 - Zvanično je otvoren 102 sprata visoki oblakoder

Empajer stejt bilding u Njujorku, u to vreme naviša zgrada u svetu.

        1945 - Jedinice Četvrte armije NV Jugoslavije izbile su u

Drugom svetskom ratu na reku Soču i zauzele Trst, Goricu i Tržič.

        1945 - U bunkeru u Berlinu samoubistvo je izvršio šef

nemačke propagande u Drugom svetskom ratu Jozef Gebels.

        1960 - Duboko iznad sovjetske teritorije oboren je

američki špijunski avion "U-2". Pilot Frensis Pauers, koji se

spasao iskakanjem, zarobljen je i u februaru 1962. razmenjen za

jednog sovjetskog špijuna.

        1978 - Japanski istraživač Naomi Uemura postao je prvi

čovek koji je uspeo da sam dopre do Severnog pola.

        1993 - Umro je bivši francuski predsednik vlade,

socijalista Pjer Beregovoa, koji je prethodno pucao u sebe.

        1993 - Predsednika Šri Lanke Ranasingea Premadasu u

Kolombu je tokom prvomajske proslave bombom ubio

atentator-samoubica.

        1994 - Brazilski automobilski as Ajrton Sena poginuo je na

stazi u Imoli, tokom trke za "Gran Pri San Marina". Titulu prvaka

sveta u "Formuli 1" osvajao je 1988, 1990. i 1991. U Brazilu je imao

status nacionalnog heroja i njegova pogibija je doživljena kao

nacionalna tragedija.

        1995 - Vojska Hrvatske otpočela je agresiju na zapadnu

Slavoniju i zauzela taj deo Republike Srpske Krajine za dva dana,

ubivši pritom, 283 osobe srpske nacionalnosti. Tokom operacije 

"Bljesak" protjerano je oko 15.000 Srba, starosedelaca u zapadnoj 

Slavoniji.

        1999 - U putničkom autobusu "Niš-ekspresa" prepolovljenom

projektilom iz NATO aviona dok je prelazio most u Lužanima, 18

kilometara severno od Prištine, ubijeno je najmanje 60 osoba,

među kojima petnaestoro dece. Most nije uništen, a napad je izveden 

oko podneva, pri potpuno vedrom vremenu, što znači da su piloti 

jasno videli šta gađaju. Vozila hitne pomoći gađana su oko 50 

minuta potom i pri tom je teško ranjen jedan lekar.

        2002 - U Holandiji je zakon o eutanaziji stupio na snagu,

godinu dana pošto je skupština izglasala odluku kojom je ta zemlja

postala prva u svetu u kojoj je dozvoljeno ubistvo iz milosrđa.

        2004 - Na ceremoniji u Briselu svečano su podignute na

jarbol zastave 10 novih članica Evropske unije. Estonija, Letonija, 

Litvanija, Kipar, Malta, Mađarska, Poljska, Slovačka, Slovenija 

i Češka postale su punopravne članice Evropske unije, čiji je 

broj tako uvećan na 25, sa 450 miliona stanovnika i najvećim 

zajedničkim tržištem na svetu.

        2005 - U napadu bombaša samoubice na pogrebnu povorku u

gradu Tal Afaru, na severu Iraka, poginulo je najmanje 25 ljudi, a

30 je povređeno.

        2006 - Islamski ekstremisti ubili su najmanje 35 Hindusa u

indijskom delu Kašmira. Napad se dogodio u dva sela u oblasti Doda,

na oko 170 kilometara od Džamua, zimske prestonice indijske države

Džamu i Kašmir. Nijedna ekstremistička grupa nije preuzela

odgovornost za napad. Desetak pobunjeničkih grupa bori se za

nezavisnost indijskog dela Kašmira ili njegovo pripajanje

Pakistanu.

        2009 - U Švedskoj je stupio na snagu zakon kojim je

omogućeno homoseksualcima da se venčavaju i u crkvi. Švedska

je tako postala druga zemlja na svetu, posle Norveške, u kojoj

je ovakav čin ozakonjen.

2012 - Preminuo je Milan Tanasković, dugogodišnji generalni 

sekretar trke "Kroz Jugoslaviju" i Biciklističkog saveza Jugoslavije,  

jedan od najistaknutijih poslenika na polju biciklističkog sporta 

u Srbiji. 

2016 - U požaru je izgoreo katedralni (saborni) hram Svetog Save, 

na Menhetnu, Njujork. Zgrada sagrađena sredinom 19. veka, zaštićena 

kao istorijski spomenik, u posedu je SPC od četrdesetih godina 20. veka, 

a srpska crkva ga je koristila kao mesto bogosluženja još tridesetih. 

Tog dana, na Uskrs, požari su zahvatili četiri pravoslavne crkve širom 

sveta, u SAD, Rusiji, Australiji. 

2020 - Vlasti Kanade zabranile su uvoz, prodaju kao i korišćenje 

1.500 vrsta vojnog oružja. Odluka je doneta posle masakra koji se dogodio 

dve sedmice ranije u Novoj Škotskoj, kada je u više varošica te provincije 

usamljeni napadač ubio 22 osobe. Bio je to najsmrtonosniji događaj te vrste 

u istoriji Kanade.