Dogodilo se na današnji dan

 

 Danas je utorak, 30. april, 2024.

         1563 - Kralj Šarl IX proterao je Jevreje iz Francuske.

        1777 - Rođen je nemački matematičar, fizičar i astronom

Karl Fridrih Gaus, osnivač čuvene matematičke škole i direktor

opservatorije u Getingenu. Pronašao je niz metoda u teoriji

brojeva, algebri, geometriji, analizi, astronomiji, teoriji površi

i višoj geodeziji. Otvorio je novu etapu u razvoju diferencijalne

geometrije i postavio nove temelje nebeske mehanike i astronomije.

Konstruisao je geodetski instrument heliotrop. Više matematičkih

pojmova nazvano je njegovim imenom - Gausov algoritam, Gausova

konstanta, Gausova krivina, Gaus-Krigerova projekcija. Jedinica za

magnetnu indukciju nazvana je "gaus" (oznaka Gs), ali se sada, u

čast srpskog naučnika Nikole Tesle, u Međunarodnom sistemu

jedinica koristi oznaka "tesla" (skraćeno T). Dela: "Disqusitiones

arithmeticae sapra superficies curvas", "Theoria motus corporum

coelestium".

        1789 - Džordž Vašington položio je zakletvu kao prvi

predsednik SAD.

        1803 - SAD su od Napoleona Bonaparte, tada "doživotnog

konzula" Francuske, koji je bio u novčanim neprilikama, za 15

miliona dolara kupile Luizijanu. Istog dana 1812. Luizijana je

postala 18 savezna država SAD. Teritorija Luizijane koja je

kupljena od Francuske 1803. obuhvatala je prostor više sadašnjih

saveznih država SAD.

        1870 - Rođen je austrijski kompozitor mađarskog porekla

Franc Lehar, najznačajniji predstavnik bečke operete u prvoj

polovini 20. veka. Dela: operete "Vesela udovica", "Zemlja smeška",

"Grof od Luksemburga".

        1883 - Rođen je češki pisac Jaroslav Hašek, koji je

svetsku slavu stekao nedovršenim humorističko-satiričnim romanom

"Doživljaji dobrog vojnika Švejka u svetskom ratu" u kojem je

ismejao opšte prilike u Austrougarskoj kao i besmisao, brutalnost

i ludilo rata. Švejk je lik čoveka iz naroda u kojem se pod maskom

naivčine krije neka vrsta narodne mudrosti.

        1883 - Umro je francuski slikar Eduar Mane, jedan od

začetnika impresionizma. Slikao je mahom u ulju i iz tog opusa se

izdvajaju portreti Emila Zole, Žorža Klemansoa, Stefana Malarmea,

Marsela Prusta. Bio je sjajan kolorista s naročitim darom da

dočara atmosferu, što je posebno uočljivo u slikama "Doručak na

travi", "Bal u Foli-Beržeru", "Balkon", "Olimpija".

        1893 - Rođen je nemački diplomata Joakim fon Ribentrop,

dugogodišnji ministar spoljnih poslova Hitlerove Nemačke.

Međunarodni sud u Nirnbergu osudio ga je na smrt i obešen je 1946.

        1900 - Kongres u Vašingtonu doneo je Organski akt kojim 

su Havaji postali teritorija SAD. Status savezne države Havaji će 

dobiti 1959.

        1915 - U Parizu su u Prvom svetskom ratu srpski, hrvatski 

i slovenački političari izbegli iz Austrougarske osnovali -

Jugoslovenski odbor - s ciljem pokretanja akcije na međunarodnoj 

sceni za oslobođenje južnoslovenskih krajeva od Habzburške monarhije 

i njihovo ujedinjenje s Kraljevinom Srbijom u zajedničku državu.

        1941 - Ante Pavelić, poglavar takozvane Nezavisne Države

Hrvatske, nacističke tvorevine nastale u Drugom svetskom ratu, potpisao 

je zakon o rasnoj pripadnosti, čime su u ustaškoj Hrvatskoj 

legalizovani progoni i ubijanje Srba, Jevreja i drugih, koji su imali

neverovatno surov i zverski oblik.

        1945 - Vođa nemačkih nacista Adolf Hitler, tvorac

najveće mašinerije masovnog zločina u istoriji, s ljubavnicom

Evom Braun izvršio je samoubistvo u bunkeru kod Berlina. Uz

podršku najkrupnijeg kapitala i revanšista, željnih osvete zbog

poraza Nemačke u Prvom svetskom ratu i zahvaljujući popustljivosti

zapadnih demokratija, iskoristio je opštu materijalnu bedu i

nezadovoljstvo Nemaca i nametnuo im se kao vođa. U Prvom svetskom

ratu učestvovao je kao dobrovoljac u okviru nemčkih trupa na

Zapadnom frontu. Godine 1921. postao je šef Nacionalsocijalističke

radničke partije Nemačke, 9. juna 1923. pokušao je puč u Minhenu

zbog čega je osuđen, ali je brzo pušten iz zatvora, a 1925.

reorganizovao je stranku na vojničkoj osnovi. Ubrzo pošto je 1933.

postao kancelar uveo je nacističku diktaturu, počeo je nemilosrdno

proganjanje Jevreja i levičara kao i onih koji su bili naglašeno

demokratski orjentisani. Otvorio je koncentracione logore, ukinuo

parlamentarizam, slobodu štampe i građanska prava. Iskoristio je 

neodlučnost Zapada i Austriju je priključio Nemačkoj, porobio 

Čehoslovačku, a 1939. napao Poljsku, čime je izazvao Drugi 

svetski rat.

        1945 - Sovjetske jedinice su u Drugom svetskom ratu u

Berlinu zauzele Rajhstag i druge vladine zgrade u centru grada.

        1953 - U Beogradu je za posetioce otvoren Železnički

muzej, odnosno stalna postavka. Smešten je reprezentativnom zdanju 

građenom za Ministarstvo saobraćaja Kraljevine Jugoslavije. 

Formalno, osnovan je tri godine ranije, 1. februara 1950.

        1975 - Posle rasula i bekstva poraženih američkih i

južnovijetnamskih trupa, armija Severnog Vijetnama i oslobodilačke

južnovijetnamske snage Vijetkong potpuno su ovladale Sajgonom.

Preostale vladine trupe bezuslovno su se predale Vijetkongu, čime

je i zvanično okončan Vijetnamski rat.

        1989 - Umro je italijanski filmski režiser Serđo Leone,

tvorac "špageti vesterna". Filmovi: "Kolos sa Rodosa", "Za šaku

dolara", "Dobar, ružan, zao", "Zovem se Niko", "Bilo jednom na

Divljem zapadu", "Dogodilo se u Americi".

        1991 - Ciklon u Bangladešu usmrtio je najmanje 125.000

osoba.

        1993 - Na teniskom terenu u Hamburgu prvu zvezdu svetskog

tenisa Moniku Seleš, tada jugoslovensku državljanku, nožem je

ranio navodno umno poremećeni navijač nemačke teniserke Štefi

Graf. Napadač je ostao nekažnjen, zahvaljujući skandaloznim

presudama nemačkog suda.

        1995 - Vođstvo bosanskih muslimana odbacilo je apel

Ujedinjenih nacija da četvoromesečno primirje u Bosni i

Hercegovini bude produženo i posle 30. aprila.

        1995 - Predsednik SAD Bil Klinton naložio je prekid

trgovine sa Iranom i zabranio investicije u tu zemlju, optuživši

Teheran da podržava međunarodni terorizam.

        1999 - Prilikom napada na most na reci Lim, u crnogorskom

gradiću Murino, NATO avijacija je usmrtila najmanje šestoro civila,

uključujući tri devojčice između 10 i 13 godina.

        1999 - U napadu NATO na civilne ciljeve u centru Beograda

teško je ranjena Sofija Jovanović (23), koja je umrla šest dana

kasnije, a u bombardovanju zgrada Ministarstva odbrane, Generalštaba

Vojske Jugoslavije i zgrade Ministarstva unutrašnjih poslova Srbije

u najužem centru grada poginulo je najmanje troje ljudi, uključujući

dvojicu mladića koji su zastali automobilom ispred semafora. Tom

prilikom ranjeno je oko 40 civila, među njima i gradski sekretari

za privredu i za inspekcijske poslove Nebojša Starčević i Ratko

Bulatović. U vazdušnom napadu ranjeno je i više od 10 vatrogasaca

i članova spasilačkih ekipa, pošto je desetak minuta posle prvog

napada bombardovanje ponovljeno.

        1999 - NATO avijacija je srušila most na Zapadnoj Moravi

u Trsteniku, usmrtivši dvoje civila na njemu.

        2002 - Prilikom pada helikoptera na severu Tunisa, u

najtežoj vazdušnoj nesreći od sticanja nezavisnosti te arapske

zemlje, poginulo je 13 visokih oficira tuniske armije.

        2003 - Libija je prihvatila odgovornost za pad aviona

američke kompanije "Pan ameriken" 1988. kod škotskog mesta

Lokerbi, kad je poginulo 270 lica u letelici i na tlu.

        2007 - Umrla je srpska književnica Jara Ribnikar. Rođena

je 1912. u mestu Hradec u Češkoj. Autor je petnaestak romana, od

kojih je najpoznatiji "Jan Nepomucki", više zbirki pripovedaka i

memoarske proze, a bavila se i prevođenjem sa češkog i engleskog.

Njene knjige prevedene su u dvadesetak zemalja. Učestvovala je u

NOP-u, nosilac je spomenice 1941. Radila je u novinskoj agenciji

Tanjug, u prvoj redakciji.

        2007 - U kineskom gradu Čangdžou, na istoku zemlje, u

provinciji Đijangcu, svečano je otvoren za vernike, budistički

hram Tjaning, najveća pagoda na svetu, simbol sveopšteg

prosperiteta Kine kao i ponovnog oživljavanja tradicionalnog

budizma u toj zemlji. Ceremoniji otvaranja hrama prisustvovalo je

108 poglavara raznih budističkih asocijacija i hramova iz čitavog

sveta.

        2008 - Potpisan je Memorandum o strateškom partnerstvu, 

između vlade Srbije i torinskog "Fiata" kojim je predviđeno

formiranje zajedničke kompanije. Prilikom potpisivanja Memoranduma,

prvi put na tako visokom nivou posle 55 godina, obelodanjeno je da

je namera "Fiata" da tokom dve i po godine investira u proizvodne

kapacitete kragujevačke "Zastave" 700 miliona evra i proizvede

oko 300.000 automobila.

2013 - Abdicirala je holandska kraljica Beatriks, prepustivši

presto najstarijem sinu, Viljemu Aleksandru, nakon 33 godine vladavine. 

Holandsku kraljevsku porodicu Oranž Nasau prethodno su tokom više od

120 godina na prestolu te zemlje predstavljale žene.

2019 - U Karakasu, Venecuela, dogodili su se masovni nemiri, 

i pokušaj državnog udara. Huan Gvaido, lider opozicije i celnik 

tamošnje Skupštine, proglasio je sebe privremenim predsednikom, 

i pozvao vojsku da obori predsednika Nikolasa Madura. Vojska je 

međutim ostala lojalna.

2019 - Japanski car Akihito abdicirao je u korist sina, 

prestolonaslednika Naruhita. Akihito, prema zvaničnoj titulaturi, 

125 car Japana, na prestolu te zemlje nalazio se od januara 1989. 

godine.

2021 - Prilikom verskog skupa u Meronu, na severoistoku Izraela, 

poginulo je 45 osoba a 150 je povređeno. Ljudi su stradali u stampedu, 

usled gaženja i gušenja. Meron je mesto hodočašća za ortodoksne 

Jevreje zbog grobnice Šimona bar Johaja, rabina i mudraca iz 2. veka.

2022 - U Vijetnamu je otvoren most s podom od stakla, nazvan 

Most belog zmaja. Smešten je u planinskom predelu na severu zemlje, 

kao nova turistička atrakcija. Dužine je 632 metra i sastoji se od 

tri sloja kaljenog stakla debljine 40 milimetara sa posebnim ojačanjima, 

na visini približno 150 metara iznad zemlje. Most je otvoren prilikom 

obeležavanja godišnjice završetka Vijetnamskog rata.